Szanowni Państwo,
poniższy tekst jest fragmentem artykułu, który w całości znajdą Państwo w magazynie "ZWIERCIADŁO MEDYCYNY" 4(8) 2005.
IMBIR
Syn. kłącze imbiru
Roślina macierzysta
Nazwa łacińska: Zingiber officinale Roscoe
Nazwa polska: imbir lekarski
Rodzina: Imbirowate (Zingiberaceae Lindl.)
Charakterystyka botaniczna
Imbir lekarski (Zingiber officinale Rosc.) to wieloletnia roślina zielna. Wyrasta z poziomego, lekko spłaszczonego i sympodialnie rozgałęzionego kłącza. Kłącze tworzą poprzecznie prążkowane bulwiaste zgrubienia, wyrastające jedno z drugiego jak pączkujące drożdże. Ze zgrubień biorą początek korzenie oraz dłuższe łodygi liściowe i krótsze łodygi kwiatostanowe. Korzenie są cienkie, proste i słabo zdrewniałe. (...) Kłącze rośliny po przerwaniu ciągłości wydziela aromatyczny, nieco drażniący zapach oraz posiada ostry, palący smak.
Pochodzenie
Imbir lekarski (Zingiber officinale Rosc.) pochodzi z tropikalnych rejonów Azji. Obecnie gatunek ten spotykany jest głównie w uprawach na obszarach gorących i wilgotnych stref klimatycznych kuli ziemskiej. Głównym producentem imbiru są Indie. Rozległe plantacje znajdują się również w innych krajach Azji południowo-wschodniej, w Ameryce Łacińskiej, Afryce oraz Australii1.
(...)
Otrzymywanie
świeże kłącze imbiru lekarskiego pozyskuje się po upływie 5-6 miesięcy od wysadzenia kłączy, kiedy części nadziemne zaczynają zasychać. Wydobyte z gruntu kłącza oczyszcza się z resztek korzeni i łodyg, starannie myje i moczy dla spęcznienia usuwanych następnie śluzów. Tak przygotowane kłącza pozbawia się korka i suszy 1-2 dni na słońcu.
Chemizm
Olejek eteryczny (1-3%)5: (...)
Żywica6 (...)
Kwasy organiczne (m.in. szczawiowy, bursztynowy, jabłkowy)
Cukrowce: skrobia (15-50%), śluz
Właściwości
Smak: ostry
Natura: rozgrzewająca, aromatyczna
Wpływ: osuszający
(...)
Tropizm
Kanały: Płuca, Śledziona, Żołądek
Działanie
Uwalnia Powierzchnię i rozprasza Zimno.
Zmniejsza toksyczność (także innych surowców leczniczych).
(...)
Wskazania
Zewnętrzne Zimno Powierzchni.
Zimno Żołądka szczególnie, jeśli współwystępują nudności i wymioty.
Kaszel z powodu silnego wpływu Wiatru i Zimna.
Kaszel w przebiegu przewlekłych zaburzeń w Płucach z obecnością Zimna i Śluzu.
Toksyczność (m.in. zatrucia, ukąszenia przez jadowite zwierzęta, przedawkowanie bardzo silnie działających surowców leczniczych, np. kłącza pinelii, korzenia tojadu, kłącza ciemierzycy).
Brak poprawy stanu mimo potów w przypadku niedoboru w Powierzchni.
Główne kombinacje
Z naowocnią mandarynki (Pericarpium Citri reticulatae, chen pi) przy wymiotach i czkawce z powodu dysharmonii Qi Żołądka.
Z łodygą bambusa (Caulis Bambusae in taenis, zhu ru) przy wymiotach z powodu Gorąca u osób z niedoborem Qi Żołądka.
(...)
Dawkowanie
3 g
Ostrzeżenia i przeciwwskazania
Świeże kłącze imbiru lekarskiego jest przeciwwskazane w przypadku Gorąca Płuc lub Gorąca Żołądka z wymiotami.
Uwagi
Świeże kłącze imbiru lekarskiego (tzw. "imbir zielony") jako przyprawa kuchenna stosowane jest, zarówno do dań spożywanych na surowo, jak i do potraw poddawanych obróbce termicznej. Kłącze w zależności od potrzeb stosuje się razem ze skórką lub bez, najczęściej w postaci plasterków, rzadziej posiekane na grube wiórki lub starte. Niekiedy też używa się samą skórkę. Do dań gotowanych w bardzo dużych ilościach dodaje się nawet całe kłącza lekko zmiażdżone lub nacięte. Zarówno kłącze jak i skórkę dodaje się do potraw surowe, podprażane, zmacerowane w wodzie zimnej lub wrzącej, occie, białym winie lub innym płynie bądź kandyzowane (smażone w cukrze) w zależności od przeznaczenia oraz indywidualnych upodobań. Maceracja i gotowanie uwalniają z kłącza substancje śluzowe, które wydatnie wzbogacają potrawę i nieznacznie łagodzą drażniący posmak przyprawy.
(...)
Dodatek
świeże kłącze imbiru jest surowcem do otrzymywania tzw. imbiru konserwowanego. Używa się do tego celu najmłodsze - cienkie i najmniej zwłókniałe - kłącza. Dokładnie umyte moczy się przez kilka dni w solance a następnie w zimnej wodzie. Tak zmacerowane gotuje się najpierw w wodzie a potem w syropie cukrowym, w którym przechowuje się je przez cały czas użytkowania. Dodatek barwników, barwnych wyciągów roślinnych bądź czerwonego wina do płynu macerującego pozwala uzyskać kłącza w różnych kolorach, stosownie do potrzeb. Imbir konserwowany jest bardzo dekoracyjny (ma pomarańczową barwę i nieco przeświecającą strukturę) i nadaje się, także ze względu na słodki smak, do przyozdabiania szczególnie potraw deserowych (tortów, lodów, koktajli, ponczów i napojów alkoholowych serwowanych z lodem). Dobrze komponuje się z różnymi owocami w sałatkach oraz ryżem na słodko. W Japonii dodawany jest również do potraw niesłodkich, m.in. do sushi ("różowy" tzw. sushoga i "czerwony" tzw. benishoga).
(...)
Przepisy
Herbatka imbirowa
Składniki:
świeże kłącze imbiru 1 kawałek (wielkości palca wskazującego)
brązowy cukier 1 łyżeczka
woda 1/2 litra
Wykonanie:
Kłącze imbiru zetrzeć na papkę, dodać wodę, zagotować po przykryciem, dodać brązowy cukier. Wypić zaraz po przygotowaniu, po czym położyć się do łóżka, aby się wypocić.
Działanie:
Ogrzewa, rozprasza zimno i uwalnia Powierzchnię.
Wskazania:
Wiatr i Zimno Powierzchni z przewagą Zimna.
Zastosowanie:
Przeziębienie.
Przeciwwskazania:
Gorąco i Ogień Pęcherzyka Żółciowego i/lub Wątroby, Ogień Żołądka, wyczerpanie Płynów Ciała z niedoborem Krwi.
(...)
Surowiec zielarski
Nazwa łacińska: Zingiber exsiccatus (syn. Rhizoma Zingiberis exsiccatus)
Nazwa polska: imbir suszony (syn. suszone kłącze imbiru)
(...)
Otrzymywanie
Imbir suszony otrzymuje się z kłączy zbieranych w 8 - 10 miesięcy od wysadzenia do gruntu. Są wtedy bardziej włókniste i ostrzejsze w smaku. Zebrane kłącza pozbawia się łodyg i korzeni, myje się a następnie gotuje w wodzie. Obróbka termiczna pozbawia kłącze śluzów, skrobi oraz najbardziej lotnych substancji aromatycznych. Pozostają w nim jedynie nielotne z parą wodną ciała żywicowate o drażniącym smaku i zapachu. Tak przygotowane kłącze suszy się przez kilka dni. Wysuszone kłącze imbiru (tzw. "korzeń imbiru") przechowuje i używa się w całości, fragmentuje na mniejsze porcje bądź mieli na miałki proszek.
Chemizm:
Żywica (skład - patrz: "Chemizm świeżego kłącza imbiru").
Związi siarkowe.
Właściwości
Smak: bardzo ostry
Natura: gorąca
Aktywność: silnie osuszająca
Wpływ: rozgrzewający, wzmacniający, regenerujący, powstrzymujący
Tropizm
a. kanały: Serce, Płuca, Śledziona, Żołądek
Działanie
Rozgrzewa śledzionę.
Odbudowuje zniszczone Yang.
Rozgrzewa Płuca.
Rozgrzewa kanały.
Wskazania
Zastój Zimna w przemianie Ziemi w powodu Zimna blokującego Powierzchnię lub niedoboru Yang.
Zniszczenie lub zapaść Yang.
Zimno Płuc z odkrztuszaniem rzadkiej, wodnistej i białej flegmy.
Krwotoki na tle Zimna niedoborowego.
Główne kombinacje
Z korzeniem lukrecji uralskiej (Radix Glycyrrhizae uralensis, gan cao) przy bólu brzucha z wymiotami z powodu niedoborowego Zimna śledziony i Żołądka.
(...)
Dawkowanie
3 g
Ostrzeżenia i przeciwwskazania
Suszone kłącze imbiru lekarskiego jest przeciwwskazane w przypadku niedoboru Yin z objawami Gorąca oraz zbyt gwałtownego ruchu Gorącej Krwi. Surowiec należy stosować ostrożnie podczas ciąży.
Uwagi
Suszone kłącze imbiru lekarskiego jest używane w kuchni głównie jako ostra przyprawa smakowa. Ma gorącą naturę i musi być dodawane z większą ostrożnością i umiarem niż kłącze świeże. Kłącze suszone spotykane jest najczęściej w postaci miałko zmielonego proszku.
(...)
Przepisy
Banany z imbirem
Składniki:
banany 2 sztuki
masło 1 plasterek
olej kukurydziany 3 łyżki
koniak 3 łyżki
imbir (suszony, sproszkowany) 1 łyżeczki
woda q.s.
Wykonanie:
Banany obrać ze skórki, pokroić na talarki. Rozgrzać olej kukurydziany i masło, wrzucić rozdrobnione banany. Smażyć przez chwilę pod przykryciem, następnie skropić koniakiem, posypać suszonym imbirem, podlać wodą i dusić pod przykryciem jeszcze kilka minut.
Działanie:
Nawilża substancję i odżywia Qi Płuc, Żołądka i Jelita Grubego.
Wskazania:
Suchość Płuc.
Suche zaparcia.
Zastosowanie:
Jako składnik diety przy:
- wyniszczających chorobach płuc lub po przebyciu ciężkich schorzeń pulmonologicznych, takich jak zapalenie płuc, zapalenie oskrzeli, dychawica oskrzelowa.
- chronicznych zaparciach z powodu niedoborów Płynów Ciała, zwłaszcza u osób starszych.
Uwagi:
Tak przygotowane banany można spożywać samodzielnie, podawać z ryżem, zawijać w ciasto naleśnikowe lub nakładać na tartę. Aby wzmocnić działanie nawilżające Płuca można dodać gruszki. Aby silniej wesprzeć płyny Żołądka można dodać słodkie jabłka (tj. o przeważającym smaku słodkim). Dodatek suszonego imbiru równoważy zimną naturę bananów. Poza imbirem banany można przyprawić jeszcze cynamonem i kardamonem. Cynamon dodatkowo ogrzeje Nerki a kardamon przekształci i ułatwi wydalenie Wilgoci. Nadto obie przyprawy urozmaicą smak i zapach potrawy.
(...)
Literatura:
Bensky D., Gamble A., Chinese Herbal Medicine: Materia Medica, Eastland Press 1993.
Borkowski B., Zarys Farmakognozji, PZWL, Warszawa 1970.
Czikow P., Łaptiew J., Rośliny lecznicze i bogate w witaminy (wyd. IV), Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1988.
Kohlmünzer S., Farmakognozja (wyd. IV), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1993.
Muszyński J., Farmakognozja, PZWL, Warszawa 1957.
Przypisy:
1 Najbardziej cenionym jako przyprawa jest imbir z Jamajki, bardzo słodki i o łagodnym, przyjemnym zapachu. Imbir afrykański należy do niższych sortów, ale posiada więcej olejku eterycznego i jest bardziej aromatyczny.
5 Olejek imbirowy uzyskany przez destylację z parą wodną świeżego kłącza rośliny nie ma charakterystycznego dla surowca ostro palącego smaku. Posiada natomiast podobny jemu zapach.
6 Żywica determinuje ostry, palący smak kłącza imbiru. Jest nielotna z parą wodną. Dlatego składniki żywicy nie wchodzą w skład otrzymanego drogą destylacji olejku eterycznego. Żywica daje się wyekstrahować eterem dietylowym. Ma wtedy postać gęstej, oleistej, żółtej cieczy, która schnąc, częściowo krystalizuje.
