Owoc kopru włoskiego

Owoc kopru włoskiego

Syn. owoc kopru słodkiego; owoc fenkułu; koper włoski; koperek; fenkuł

Roślina macierzysta

Nazwa łacińska: Foeniculum capillaceum Gilib. (syn. F. vulgare Miller (var. α-vulgare (Miller) Thelung; var. β-dulcis; var. γ-azoricum), F. officinale All., Anethum foeniculum L.)

Nazwy polskie:

• botaniczne: koper włoski, (syn. fenkuł włoski, koper słodki)

• potoczne: fenkuł, koperek

Rodzina: Baldaszkowate/Selerowate (Umbelliferae/Apiaceae)
Nazwy starożytne: Marathron (gr.), Foeniculum, Maratrum (łac.)
Nazwy angielskie: Fennel, Sweet fennel, Wild fennel, Large fennel
Nazwy amerykańskie: Fennel
Nazwy niemieckie: Fenchel, Brotanis
Nazwy francuskie: Fenouil
Nazwy rosyjskie: Fenchel aptecznyj
Nazwy chińskie: Xiao Hui Xiang (mandż.), Siu Wui Heung (kant.)

Charakterystyka botaniczna: Koper włoski (Foeniculum capillaceum Gilib.) jest rośliną zielną, dwu- lub wieloletnią, o mięsistym, wrzecionowatym korzeniu i jasnozielonej, obłej, nagiej i drobno żeberkowanej łodydze, pokrytej bladoniebieskim nalotem, dochodzącej do 2m wysokości, w górnej części obficie rozgałęzionej. Liście ogonkowe, 3-4-krotnie pierzastosieczne, mają odcinki ostatniego rzędu wąskopodługowate, nitkowate i zaostrzone. Ogonki liści środkowych i górnych są całkowicie otoczone pochwa liściową, w skutek czego sprawiają wrażenie siedzących; dolne liście mają ogonki opatrzone pochwą tylko w nasadzie. Kwiaty drobne, żółte, zebrane są w 15-25-promieniste baldachy złożone, pozbawione pokryw i pokrywek.

Pochodzenie: Koper włoski pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. W stanie naturalnym spotykany jest obecnie także na Krymie i Kaukazie. W Europie centralnej i Ameryce Północnej, znany tylko w uprawie. Gatunek ten posiada szereg odmian różniących się wzrostem, wielkością owoców oraz ilością i składem olejku eterycznego. Przez wielu botaników uważany za samodzielną jednostkę taksonomiczną, przez innych za uszlachetnioną, drogą wielowiekowej selekcji, odmianę hodowlaną, pospolitego w krajach śródziemnomorskich, gatunku Foeniculum piperitum Sweet, o gorzkawo-szczypiących owocach, nie zawierających anetolu.

Surowiec zielarski

Nazwa łacińska: Fructus Foeniculi (syn. Foeniculi Fructus)
Nazwa polska: owoc kopru włoskiego (syn. owoc kopru słodkiego, owoc fenkułu)
Nazwa angielska: Fennel Fruit
Nazwa niemiecka: Fenchel Frucht
Nazwa francuska: Fenuil Fruit
Nazwa rosyjska: Frukt Fenchela
Nazwy chińskie: Xiao Hui Xiang (mandż.), Siu Wui Heung (kant.)

Charakter: Dojrzały owoc typu rozłupni (schizocarpium) o budowie charakterystycznej dla rodziny Baldaszkowatych/Selerowatych (Umbelliferae/Apiaceae), 5-11 (12)mm dł., 3-4mm szer. (w sortach handlowych zachowany w całości, częściowo rozpadły na rozłupki (sing. mericarpium) lub pokrojony na kawałki), o kształcie niemal walcowatym, czasem lekko zgiętej, na obydwu końcach zwężonej, z zachowaną na szczycie resztką szyjek i krążka miodnikowego, u nasady zaś z cienką szypułką lub bez szypułki, o powierzchni nagiej, gładkiej, brunatnawo-zielonej lub zielonkawo-żółtej, z jaśniejszymi, sterczącymi żeberkami w liczbie 5 na każdej rozłupce (przy czym dwa boczne są bardziej rozrośnięte od trzech grzbietowych, tak że płaszczyzna spojenia rozłupek jest wyraźnie rozszerzona), z ciemnymi smugami w głębi międzyżebrzy oraz dwoma wybrzuszeniami na płaszczyźnie spojenia biegnącymi wzdłuż jasnego karpoforu, o zapachu silnie aromatycznym (szczególnie po przerwaniu ciągłości tkanek surowca), głównie anetolowym (zbliżonym do anyżowego), smaku słodkawym (smak pierwszy, przy rozgryzieniu surowca), determinowanym przez anetol, potem lekko ostrym, piekącym i nieco gorzkim (smak drugi), determinowanym przez fenchon; w odmianie słodkiej (var. β-dulcis) dominacja ilościowa anetolu powoduje, że smak surowca jest wyraźnie aromatyczno-słodkawy, zaś jego niedostatek w odmianie dzikiej (var. γ-azoricum) sprawia, iż owoce mają smak piekąco-gorzki.

Otrzymywanie: Prawidłowy surowiec do celów leczniczych stanowią dojrzałe owoce kopru włoskiego (Foeniculum capillaceum Gilib.), pochodzące z upraw, zbierane z pojedynczych baldachów w miarę ich dojrzewania (objawiającego się ciemnieniem owocni), w drugim roku wegetacji. Ścięte, żółkniejące owocostany suszy się w temperaturze do +35°C, ociera z owoców, a następnie odsiewa od szypułek kwiatostanowych. Zbiór należy suszyć w cieniu, przy dużym przewiewie, często szuflując. Gdy z końcem okresu wegetacji większość owoców na plantacji ściemnieje, kosi się wówczas całe rośliny, dosusza w snopkach i młóci, a następnie młynkuje i odwiewa na wialniach, otrzymując właściwy dla celów leczniczych surowiec (zwykle już nieco gorszej jakości niż owoce z pierwszych zbiorów).

Chemizm: olejek eteryczny (2,0-6,0%) (m.in. trans-anetol ((50)60-90%, stearopten krystalizujący przy oziębieniu olejku, o zapachu anyżu i słodkawym smaku; w odmianie dzikiej (var. γ-azoricum) - w niewielkiej ilości), (+)-fenchon (do 20%, eleopten, o zapachu kamfory i wybitnie gorzkim, lekko palącym smaku; w odmianie słodkiej (var. β-dulcis) - brak fenchonu), substancje związane z anetolem: aldehyd anyżowy, keton anyżowy, kwas anyżowy, dianetol, dianizoina, metylochawikol (in. cis-anetol), fenikulina (składnik charakterystyczny), terpenoidy (m.in. α-pinen (1,8-4,7%), limonen (do 2,5%), kamfen, felandren, dipenten), flawonoidy (m.in. pochodne kwercetyny i kemferolu), sterole (gł. stigmasterol), olej tłusty (12-18%), węglowodany (4-5%), związki białkowe (ok. 20%).

Właściwości

Smak: Słodki (Gan), lekko Ostry (wei Xin) i lekko Gorzki (wei Ku)
Natura: Gorąca (Re) (Rozgrzewająca (Wen) (wg Holmes'a i Bensky'ego))
Wpływ: Neutralny (nie osusza i nie nawilża)
Aktywność: regenerująca, ogólnie stymulująca, rozluźniająca, ściągająca

Tropizm

• kanały: Nerki (Shčn), Pęcherz Moczowy (Páng Guāng), Śledziona (Pí), Chōng, Rčn (wg Holmes'a); Wątroba (Gān), Nerki (Shčn), Śledziona (Pí), Żołądek (Wči) (wg Bensky'ego)

• punkty: săn jiāo shū (PM 22), páng guāng shū (PM 28), zhōng ji (Rčn Mŕi 3), shuĭ dŕo (Ż 28), lič quē (Pł 7)

• narządy, tkanki i płyny: wątroba, macica, brodawki sutkowe, pęcherz moczowy, nerki, śledziona, żołądek, sutki, jelito grube, płuca

Działanie

• Rozprzestrzenia Qi Wątroby (Shu Gan Qi) i ogrzewa Yang Wątroby (Wen Gan Yang).

• Ogrzewa macicę (Wen Zi Gong) i reguluje menstruację.

• Ogrzewa brodawki sutkowe (Wen Ru Tou) i ułatwia laktację.

• Ogrzewa Nerki (Wen Shen) oraz Pęcherz Moczowy (Wen Pang Guang) i reguluje mikcję.

• Wydala Wewnętrzne Zimno (Pai Nei Han) i uśmierza ból.

• Ogrzewa Śledzionę (Wen Pi) i leczy przepukliny i biegunki.

• Harmonizuje Żołądek i Reguluje Qi (He Wei Li Qi) i łagodzi niestrawność.

• Ogrzewa Żołądek (Wen Wei) i pobudza wytwarzanie mleka.

• Porusza Qi Płuc (Xing Fei Qi) i pobudza wykrztuszanie.

Wskazania

• Zimno i Zastój Qi w kanałach Wątroby (Gan Jing Han Qi Zhi) i Dolnego Ogrzewacza (Xia Jiao Jing Han Qi Zhi) (objawy: różnego rodzaju bóle w podbrzuszu, które pochodzą z Zimna; schorzenie: np. przepukliny (herniae)).

• Zimno macicy (Zi Gong Han) (objawy: bolesne, nieregularne, opóźnione lub zbyt skąpe miesiączkowanie ze skrzepami, którym towarzyszą bolesne skurcze macicy; schorzenie: np. krwawienia z macicy nie związane z cyklem miesięcznym (metrorrhagia)).

• Zimno brodawek sutkowych (Ru Tou Han) (objawy: obrzmienie i tkliwość piersi podczas okresu, brak laktacji po porodzie, niedostateczna laktacja, przedłużające się wydzielanie siary, niedrożność przewodów mlekonośnych w obrębie brodawek sutkowych, ból brodawek sutkowych).

• Niedobór Qi Nerek (Shen Qi Xu) (objawy: częste oddawanie skąpych ilości moczu, trudności w utrzymaniu moczu; schorzenie: np. moczenie nocne (eneuresis nocturna)).

• Zastój Qi Nerek (Shen Qi Zhi) (objawy: bóle głowy, utrudnione widzenie, złe samopoczucie, oddawanie niewielkich ilości cuchnącego, pomarańczowego moczu, w skrajnych przypadkach bezmocz, hiperurykemia, tendencja do tworzenia piasku lub kamieni nerkowych; schorzenie: np. kamica nerkowa (nephrolithiasis), dna moczanowa (diathesis urica)).

• Zimno Żołądka (Wei Han) (objawy: tępe bóle w nadbrzuszu, łagodniejące po spożyciu ciepłego posiłku, zarzucanie kwaśnej, przejrzystej treści pokarmowej do przełyku, bulgotanie w żołądku, nudności, a nawet wymioty, wydalanie cuchnących gazów, kolki jelitowe, zaburzenia laktacji; schorzenie: np. zatrucie pokarmowe (intoxicatio alimentaria)).

• Zimno Jelita Grubego (Da Chang Han) (objawy: tępe bóle brzucha na przebiegu okrężnicy lub wokół pępka, burczenie i wrażenie przelewania się na przebiegu okrężnicy, wzdęcia, kolki jelitowe, napięcie powłok brzusznych; schorzenie np. zatrucia pokarmowe, robaczyce jelitowe).

• Flegma i Wilgoć Płuc (Fei Tan Shi) (objawy: produktywny, obfity kaszel z białą flegmą, rzężenie podczas wdechu, nieznaczna duszność, uczucie ściskania i dyskomfortu w klatce piersiowej, chrapliwy głos; schorzenie: np. zapalenie oskrzeli (bronchitis), dychawica oskrzelowa (asthma bronchiale), utrata głosu, chrypka).

Główne kombinacje  

z ziołami europejskimi

• z korzeniem omanu (Radix Inulae) i liściem podbiału (Folium Farfarae) w Niedoborze Qi Płuc (Fei Qi Xu);

• z koszyczkiem rumianku (Anthodium Chamomillae) przy Zimnie i Zastoju Qi Żołądka (Wei Han Qi Zhi) i Jelita Grubego (Da Chang Han Qi Zhi);

• z zielem rdestu ptasiego (Herba Polygoni avicularis), płucnicą islandzką (Cetraria islandica) i morszczynem pęcherzykowatym (Fucus vesiculosus) w Niedoborze Yin Żołądka (Wei Yin Xu);

• z kłączem perzu (Rhizoma Agropyri) i korzeniem pietruszki (Radix Petroselini) i owocem dzikiej róży (Fructus Cynosbati) w Zastoju Qi Nerek (Shen Qi Zhi) i Wątroby (Gan Qi Zhi);

• z korzeniem goryczki (Radix Gentianae), liściem rozmarynu (Folium Rosmarini) i prażonym owocem głogu (Fructus Crataegi frigetus) w Zastoju Qi Pęcherzyka Żółciowego (Dan Qi Zhi) i Żołądka (Wei Qi Zhi);

• z korzeniem mniszka lekarskiego (Radix Taraxaci) i znamieniem kukurydzy (Stigma Maydis) w Wilgoci i Gorącu Wątroby i Pęcherzyka Żółciowego (Gan Dan Shi Re);

• z korzeniem lukrecji (Radix Glycyrrhizae) i liściem mącznicy (Folium Uvae-ursi) w Wilgoci i Gorącu Nerek i Pęcherza Moczowego (Shen Pang Guang Shi Re);

z ziołami azjatyckimi

• z korą cynamonowca wonnego (Cortex Cinnamomi cassiae; Rou Gui) i korzeniem lindery kulczybolistnej (Radix Linderae strychnifoliae; Wu Yao) przy ostrych bólach zlokalizowanych w podbrzuszu, które pogarszają się pod wpływem zimna;

• z nasieniem liczi chińskiego (Semen Litchi chinensis; Li Zhi He) przy bólach brzucha, bólach jąder i wypadaniu narządów z powodu Zimna;

• ze świeżym kłączem imbiru lekarskiego (Rhizoma Zingiberis officinalis recens; Sheng Jiang) i korą magnolii lekarskiej (Cortex Magnoliae officinalis; Hou Po) przy wymiotach i zmniejszonym apetycie z powodu Zimna Żołądka (Wei Han);

Charakterystyka różnicowa

Owoc kopru włoskiego (Fructus Foeniculi, Xiao Hui Xiang), z uwagi na kilka istotnych terapeutycznie kierunków działania, można zestawić z ziołami należącymi do różnych grup ziołoleczniczych. Jednak jego Gorąca i Aromatyczna Natura oraz charakterystyczny, nieco mdły, Słodki smak, uzupełniony nutą lekko szczypiącej Ostrości, determinują przede wszystkim jego zdolność do Ogrzewania Yang oraz Wzmacniania Qi. Charakterystyczny dla niego tropizm narządowy kieruje te działania bezpośrednio do Wątroby (Gan) i Narządów Wody (Shui) i Ziemi (Tu), a po części również Metalu (Jin).

Z pośród ziół mających, podobnie jak fenkuł, właściwość ogrzewania Wnętrza wymienić można m.in. bulwę tojadu (Tuber Aconiti, Chuan Wu Tou), kłącze imbiru lekarskiego (Rhizoma Zingiberis officinale, Gan Jiang), korę cynamonowca wonnego (Cortex Cinnamomi cassiae, Rou Gui), pąki kwiatowe goździkowca korzennego (Flos Caryophylli, Ding Xiang), owoc pimenty lekarskiej (Fructus Pimentae), owoc pieprzu czarnego (Fructus Piperis nigri, Hu Jiao), kłącze pieprzu metystynowego (Rhizoma Piperis methystici), owoc pieprzu kubeba (Fructus Piperis cubebae), nasienie gałki muszkatołowej (Semen Myrysticae fragrantis, Rou Dou Kou) i korzeń chrzanu (Radix Cochleariae). Wszystkie wyżej wymienione zioła cechuje Ostry Smak (jako jedyny lub dominujący) i Gorąca (w przypadku goździków - Rozgrzewająca) Natura. Wykazują one działanie, w mniejszym lub większym stopniu, Osuszające, czym różnią się od kopru włoskiego, pozostającego Neutralnym wobec Płynów i Humorów (Jin Ye). Dlatego bez wyjątku będą one przeciwwskazane w stanach Niedoboru Yin (Yin Xu) (zwłaszcza z obecnością Gorąca Niedoborowego (Xu Re)), Płynów (Jin Xu) i Krwi (Xue Xu) oraz w okresie ciąży.

Bulwa tojadu (Tuber Aconiti, Chuan Wu Tou), dodatkowo Toksyczna w Naturze, szybko i dynamicznie przywraca Yang Serca (Xin Yang), Nerek (Shen Yang) i Śledziony (Pi Yang). Stosowany jest przede wszystkim w przypadkach Zniszczenia Yang i Osłabienia Qi, przy względnej obfitości Yin. Tego rodzaju objawy spotykamy m.in. po wyczerpujących wymiotach, biegunkach lub potach. Rozprasza również Zimno (Han), ogrzewa Kanały i Kolaterale (Jing Luo) oraz łagodzi ból i używany bywa w stanach Wiatru, Wilgoci i Zimna, z przewagą Zimna (Han), powodujących bóle mięśni, ścięgien, stawów i kości. Działanie korzenia tojadu ma charakter rozproszony i słabo zlokalizowany, głównie z uwagi na jego znaczną dynamikę, z wyraźną jednak preferencją do Dolnego Ogrzewacza (Xia Jiao).

Kłącze imbiru (Rhizoma Zingiberis, Gan Jiang) odbudowuje zniszczone Yang i wydala Wewnętrzne Zimno (Nei Han), w przypadkach zniszczenia Yang. Ponadto doskonale leczy przewlekłe krwotoki, szczególnie z dróg rodnych, na tle Zimna Niedoborowego (Xu Han). Działa głównie w obrębie Środkowego Ogrzewacza (Zhong Jiao), znakomicie ogrzewając Śledzionę (Pi) i Żołądek (Wei).

Kora cynamonowca (Cortex Cinnamomi, Rou Gui) ogrzewa Wnętrze (Nei) oraz Kanały i Kolaterale (Jing Luo), które odblokowuje, rozprasza głęboko umiejscowione Zimno (Han) i uśmierza ból, wchodzi do Dolnego Ogrzewacza (Xia Jiao) oraz wzmacnia Yang Nerek (Shen Yang). Skuteczny w szerokiej gamie wzorców chorobowych spowodowanych Niedoborem Yang Nerek (Shen Yang Xu) oraz wyczerpaniem punktu Ming Men (Du Mai 4). W przeciwieństwie do kłącza imbiru nie działa hemostatycznie, lecz porusza Krew (Xue) oraz stymuluje hematopoezę. Wchodzi również do kanałów Serca (Xin), Wątroby (Gan) i Śledziony (Pi).

Goździki (Flos Caryophylli, Ding Xiang) działają głównie w obrębie Środkowego Ogrzewacza (Zhong Jiao). Ogrzewając Śledzionę (Pi) i Żołądek (Wei), przywracają naturalny kierunek biegu Qi w Narządach Ziemi (Tu Zang Fu), łagodzą nudności i zapobiegają wymiotom, przywracają apetyt, tłumią czkawkę, uśmierzają bóle brzucha i znoszą biegunkę, spowodowane Zimnem Niedoborowym Śledziony (Pi Xu Han) lub Żołądka (Wei Xu Han). Aczkolwiek ich działanie w obrębie Dolnego Ogrzewacza (Xia Jiao) pozostaje niemniej ważne. Ogrzewając Yang Nerek (Shen Yang), znajdują zastosowanie w przypadkach impotencji lub upławów, związanych z Niedoborem Yang Nerek (Shen Yang Xu).

Owoc pieprzu czarnego (Fructus Piperis nigri, Hu Jiao), podobnie jak goździki, ogrzewa głównie Środek (Zhong) (desygnatem terminu "Środek" (Zhong) w Tradycyjnej Medycynie Chińskiej jest funkcja trawienia (spożytych pokarmów)) i rozprasza Zimno (Han). Niemniej jednak, w przypadku również i tego zioła zaznacza się wyraźny wpływ na Yang Nerek (Shen Yang) i Serca (Xin Yang). Może być z powodzeniem stosowane w problemach związanych z Zimnem Nerek i Serca (Shen Xin Han).

Korzeń chrzanu (Radix Cochleariae), będąc wyjątkowo Ostrym w smaku i Gorącym w naturze, bardzo silnie ogrzewa Środkowy Ogrzewacz (Wen Zhong Jiao), wzmacnia Środek (Bu Zhong), rozpraszając Zimno (Qu Han) i znosząc Zastój Pokarmowy. Dzięki silnie Osuszającej naturze nadaje się znakomicie do leczenia stanów Wilgoci Śledziony (Pi Shi). Jednak wchodzi on przede wszystkim do kanałów Płuc (Fei), lecząc stany Flegmy i Zimna Płuc (Fei Tan Shi). Poza tym ogrzewa Nerki (Shen). Ponieważ w przypadku tego zioła zaznacza się wybitnie wpływ eliminujący Wilgoć (Shi), wskazaniem do jego stosowania będą raczej stany Zimna i Wilgoci Nerek (Shen Han Shi), niż klasycznego Niedoboru Yang Nerek (Shen Yang Xu).

Kłącze pieprzu metystynowego (Rhizoma Piperis methystici, Kava-kava) nie ma właściwości przywracania lub ogrzewania Yang jak poprzednio omówione zioła. Posiada natomiast, podobnie do kopru włoskiego, wyraźny wpływ wzmacniający Qi Nerek (Shen Qi). Osuszająca natura tego zioła będzie jednak wskazywała na jego użycie, podobnie jak korzenia chrzanu, w stanach Zimna i Wilgoci Nerek (Shen Han Shi). Wpływ poruszający Qi Nerek (Shen Qi) umożliwia natomiast użycie zioła w przypadkach Zastoju Qi Nerek (Shen Qi Zhi) i rozwijających się na tym tle metabolicznej toksykozy, zaburzeń mikcji i obrzęków kostek i twarzy.

Gałka muszkatołowa (Semen Myristicae, Rou Dou Kou) upodabnia się do kopru włoskiego swym działaniem ogrzewającym Środkowy Ogrzewacz (Zhong Jiao), poruszającym Qi i uśmierzającym ból, które znajdują zastosowanie w przypadkach Zimna Niedoborowego Śledziony i Żołądka (Pi Wei Xu Han) oraz Zimna Niedoborowego Śledziony i Nerek (Pi Shen Xu Han) (objawiających się głównie przewlekłą i oporną na leczenie biegunką, zwłaszcza w godzinach rannych). Zioło to wchodzi przede wszystkim do kanałów Jelita Grubego (Da Chang) i ma zastosowanie głównie w schorzeniach tego Narządu.

Postacie leku

wewnętrzne:

• napar (Infusum, Chá), sporządzany pod przykryciem, dla ograniczenia strat olejku eterycznego, z całych lub rozdrobnionych owoców, przez macerację gorącą wodą przez 20 min.; stosowany ze wszystkich w/w wskazań;

• odwar (Decoctum, Tāng), sporządzany przez gotowanie pod przykryciem, dla ograniczenia strat olejku lotnego, całych owoców przez 10 min.; stosowany głównie w schorzeniach Nerek (Shen) i Pęcherza Moczowego (Pang Guang);

• nalewka (Tinctura), sporządzana z całych owoców, przez wytrawianie surowca etanolem 553g/l (Spiritus Vini 70°), drogą maceracji wielokrotnej; stosowana głównie w schorzeniach Nerek (Shen) i Pęcherza Moczowego (Pang Guang);

• woda aromatyczna (Aqua aromatica), otrzymywana przez roztarcie w moździerzu olejku fenkułowego (Oleum Fooeniculi) z 10-krotną ilością talku (Talcum) i zmieszanie z wodą destylowaną (Aqua destillata), ogrzaną do temperatury 40-50°C, a następnie kilkakrotne wytrząsanie po 10 min. lub pozostawienie na 2-3 dni i mieszanie co jakiś czas, i ostatecznie przesączenie przez bibułę; stosowana głównie w schorzeniach Żołądka (Wei), Śledziony (Pi) i Jelita Grubego (Da Chang);

• ziołomiód (Herbamel), otrzymywany przez macerację 10,0 cz. owoców fenkułu (Fructus Foeniculi) z 40,0 cz. wody destylowanej (Aqua destillata), z dodatkiem 0,5 cz. benzoesanu sodu (Natrii benzoas), przez 48h, a następnie zlanie płynu wyciągowego i wyciśnięcie surowca, połączenie obydwu cieczy i rozpuszczenie w nich 40,0 cz. sacharozy (Saccharosum) i 25,0 cz. miodu oczyszczonego (Mel depuratus), ogrzanie do krótkotrwałego zagotowania i przesączenie, po ostudzeniu zaś dodanie 5,0 cz. etanolu 760g/l (Spiritus Vini 95°) i uzupełnienie wodą oczyszczoną (Aqua purificata) do 100,0 cz.; stosowany głównie u dzieci schorzeniach Płuc (Fei) i Żołądka (Wei);

• olejek eteryczny (Oleum aethereum), otrzymywany przez destylację z parą wodną rozgniecionych lub całych owoców kopru włoskiego (Foeniculum capillaceum Gilib.); stosowany ze wszystkich w/w wskazań.

zewnętrzne:

• suchy kompres, stosowany miejscowo przy:

• odczuciu zimna i bólu w brzuchu i podbrzuszu (np. przepuklina brzuszna, przepuklina pępkowa, przepuklina jąder, stany spastyczne żołądka i jelit na tle Zimna);

• schorzeniach gruczołów piersiowych (np. obrzmienie i tkliwość piersi w czasie okresu, bolesność i zaczerwienienie piersi, gdy powinna rozpocząć się poporodowa laktacja, z powodu zatrzymania mleka w przewodach mlekonośnych w skutek niedrożności ich ujść, przedłużające się wydzielanie siary po porodzie);

(owoce fenkułu podgrzewa się na blasze, aż staną się gorące, poczym zawija się je w lniane lub bawełniane płótno i przykłada na bolące miejsce);

• mokry kompres, stosowany miejscowo w:

• stanach zapalnych narządu wzroku (np. zapaleniu spojówek lub/i zapaleniu powiek),

• urazach powierzchownych ciała (np. stłuczeniach, otarciach, siniakach, obrzmieniach, skręceniach, nadwerężeniach, zwichnięciach),

• skazach skórnych (np. plamach, bliznowcach, deformacjach),

• schorzeniach gruczołów piersiowych (np. stany zakaźne i owrzodzenie brodawek sutkowych, także z powodu zatrzymania mleka w przewodach mlekonośnych z powodu niedrożności ich ujść);

• schorzeniach narządu słuchu (np. częściowa lub całkowita utrata słuchu na tle patologii Nerek (Shen));

(zioło maceruje się gorącą wodą, sporządzając napar lub odwar, którym zwilża się jałowy kompres bawełniany, aplikując go, na ciepło lub na zimno, stosownie do rodzaju schorzenia, tj. przecierając delikatnie chorobowo zmienione miejsca (np. brzegi powiek, otarty naskórek, szczyt brodawki sutkowej), przykładając nań kompres na 10-15 min. (np. na powierzchnię powiek, siniak, okolicę zwichnięcia, bliznowiec), ewentualnie wprowadzając do przewodu słuchowego zewnętrznego);

• maść (Unguentum), stosowana miejscowo ze wskazań jak dla suchego i mokrego kompresu;

(olejek koprowy (Oleum Foeniculi) wprowadza się, przez ucieranie na zimno, do odpowiedniego podłoża maściowego w moździerzu i wciera w chorobowo zmienione miejsca; w przypadku stosowania maści w stanach infekcyjnych, składniki podłoża winny być uprzednio wyjałowione);

• olejek eteryczny (Oleum aethereum), stosowany miejscowo ze wskazań j/w, szczególnie w stłuczeniach, nadwerężeniach i zwichnięciach kończyn, skazach skórnych, mastopatiach spowodowanych Zimnem i Zastojem Qi w kanałach Wątroby (Gan Jing Han Qi Zhi), w stanach zakaźnych brodawek sutkowych oraz zaburzeniach słuchu na tle Zimna i Zastoju Qi w kanałach Nerek (Shen Jing Han Zhi Qi);

(olejek aplikuje się bezpośrednio, wcierając go rozgrzanymi dłońmi lub opuszkami palców, albo pośrednio, sporządzając okład na chorobowo zmienionym miejscu);
Stosowany również w postaci inhalacji parowych lub jako dodatek do rozgrzewających kąpieli w schorzeniach Płuc (Fei).

• nalewka (Tinctura), stosowana miejscowo, w sposób i ze wskazań, podobnie jak olejek eteryczny, a także w postaci kąpieli stóp w schorzeniach Narządów Wody (Shui) z powodu Zastoju Qi Nerek (Shen Qi Zhi) i nasiadówek w zaburzeniach miesiączkowania na tle Zimna macicy (Zi Gong Han).

Dawkowanie

Napar (Infusum), odwar (Decoctum): 3-9g (1-3 Qian) wg Bensky'ego; 6-12g(3-4 Qian) wg Holmes'a

Nalewka (Tinctura): 2-4ml

Olejek eteryczny (Oleum aethereum): 1-2 kropli (np. na kostce cukru, z łyżeczką oleju oliwkowego, w kapsułce żelatynowej napełnionej olejem oliwkowym).

Ostrzeżenia i przeciwwskazania

Użycie przeciwwskazane w ciąży ze względu na działanie pobudzające macicę. Ostrożnie stosować w przypadku Niedoboru Yin (Yin Xu) z oznakami Gorąca (Re).

Użycie przeciwwskazane w ciąży ze względu na działanie pobudzające macicę. Ostrożnie stosować w przypadku Niedoboru Yin (Yin Xu) z oznakami Gorąca (Re).

Uwagi 

Owoc kopru włoskiego (Fructus Foeniculi) z uwagi na Słodki smak i łagodne działanie jest znakomitym ziołem pediatrycznym. Ponieważ niemowlęta i dzieci do siódmego roku życia mają generalnie Niedobór Qi (Qi Xu) w Narządach Ziemi (Tu) i Metalu (Jin) oraz związaną z tym tendencję do Zimna (Han) w tych Narządach, napary z owoców fenkułu doskonale sprawdzają się przy typowych dla tego okresu rozwojowego dolegliwościach, jak chociażby zastój pokarmowy, wzdęcia, czy przeziębienie, zapalenie oskrzeli, gardła, krtani lub migdałków podniebiennych. Owoc kopru włoskiego poza lecznictwem znajduje zastosowanie także w kuchni, jako doskonała przyprawa do marynat mięsnych, grzańców oraz słodkich wypieków.

Wyniki badań farmakologicznych i klinicznych

• Wpływ na układ żołądkowo-jelitowy: olejek fenkułowy (Oleum Foeniculi) pobudza i reguluje motorykę żołądka i jelit, przez co skraca czas opróżniania, przyśpieszając pasaż żołądkowo-jelitowy, oraz pomaga odejść gazom; łagodzi także bolesne skurcze jelit.

• Aktywność antybiotyczna: anetol (Anetholum), główny składnik olejku fenkułowego (Oleum Foeniculi), w doświadczeniach na świnkach morskich (Cavia porcellus), wzmagał hamujące działanie streptomycyny (Streptomycinum) na prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), nie wykazując jednak podobnego działania samodzielnie;

• Działanie miejscowe: fenchon (Fenchonum), drugi po anetolu (Anetholum), pod względem ilościowym, składnik olejku fenkułowego (Oleum Foeniculi), będąc izomerem kamfory (Camphora), podobnie jak ona, działa miejscowo drażniąco, rozgrzewająco i antyseptycznie;

• Leczenie przepukliny: w serii 26 przypadków przepukliny uwięźniętej (hernia incarcerata), preparaty z owoców kopru włoskiego (Fructus Foeniculi; Xiao Hui Xiang), podawane doustnie, zmniejszyły przepuklinę w 22 przypadkach; po podaniu preparatu proszono pacjentów, aby położyli się na plecach z ugiętymi kolanami; zwykle objawy zmniejszały się po upływie pół godziny; jeżeli nie było żadnej reakcji w ciągu 1,5 godziny, natychmiast kierowano pacjentów na zabieg operacyjny; głównym czynnikiem decydującym o powodzeniu takiej terapii był czas uwięźnięcia - im dłuższy czas trwania uwięźnięcia przepukliny, tym mniej skuteczna terapia ziołem;

• Zastosowanie w ginekologii: preparaty z owoców kopru włoskiego (Fructus Foeniculi; Xiao Hui Xiang), z solą kuchenną (Halitum) oraz innymi składnikami, przyjmowane przed snem z winem ryżowym (Vinum Oryzae), użyte zostały w leczeniu 64 przypadków wodniaka nabłonka pochwy (hydrops epithelii vaginae); po sześciu tygodniach, 59 przypadków zostało wyleczonych, a u jednej pacjentki nastąpiła poprawa.

Receptury z ziołami europejskimi

Mieszanka rozkurczająca na poprawę trawienia

Skład: