Tao jest jednym z najstarszych pojęć wśród chińskich poglądów na istnienie świata i życia. Chociaż tylko jedna szkoła myślenia - taoizm - wzięła od niego swą nazwę, pojęcie to było znane w Chinach co najmniej kilka wieków wcześniej, a następnie wykorzystywane też w odrębnych znaczeniach przez wiele innych szkół filozoficznych, jakie w połowie pierwszego tysiąclecia przed naszą erą pojawiły się w Chinach.
W klasycznych, tradycyjnie wydawanych tekstach chińskich nie stosowano żadnych znaków interpunkcyjnych, a podział tekstu na mniejsze jednostki wprowadzony był przez późniejszych badaczy i komentatorów, przy czym nie zawsze byli oni zgodni, co dodatkowo pozwalało na różne interpretacje dzieła. Kaligrafia Tao Te Ching pochodzi z manuskryptu Chao MengFu z Dynastii Ming, znajdującego się w kolekcji National Palace Museum na Taiwanie.
1. Droga może być przewodnikiem
Droga może być przewodnikiem, ale nie wytyczonym traktem;
można nadawać nazwy, ale nie stałe oznaczenia.
Niebyt zwie się początkiem nieba i ziemi;
byt - matką wszechrzeczy.
Wolny od namiętności może badać nieuchwytne,
wciąż pragnący dojrzy tylko widzialne.
Oba pochodzą z tego samego źródła, różnią się jedynie nazwą;
oba stanowią tajemnicę.
Tajemnica tajemnic
To brama cudów.
2. Wszyscy wiedzą
Kiedy wszyscy wiedzą, że piękno jest pięknem,
to źle.
Kiedy wszyscy wiedzą, że dobro jest dobrem,
nie jest dobrze.
Tak oto byt i niebyt stwarzają się wzajemnie,
łatwe i trudne - uzupełniają,
długie i krótkie wzajemnie kształtują,
niskie i wysokie kontrastują ze sobą,
głosy i echa współgrają ze sobą,
"przed" i "po" idą obok siebie.
Tak oto mędrcy bez wysiłku czynią swe dzieło
i bez słowa udzielają nauk.
Wszystkie istoty pracują bez wyjątku:
jeśli żyją bez pożądliwości,
działają bez zarozumiałości,
i nie skupiają się tylko na sukcesie,
wtedy w swym bezdążeniu
powodzenie ich nie opuści.
4. Droga jest niezakłóconą harmonią
Droga jest niezakłóconą harmonią;
jej potencjał nie może nigdy zostać wyczerpany.
Jest jak głębia, jak źródło wszystkich rzeczy;
stępia ostrza krawędzi,
rozprasza komplikacje,
łagodzi światło,
jedna ze światem.
Niezgłębiona zdaje się trwać wiecznie:
nie wiem, czyim jest dzieckiem,
istniejąca zanim wszystko powstało.
10. Pielęgnując życie i jego świadomość
Pielęgnując życie i jego świadomość,
traktując je jak jedność,
czy możesz powstrzymać je od podziału?
Skupiając w sobie siłę,
czyniąc ją sprężystą,
czy możesz być jeszcze jak dziecko?
Oczyszczając uwagę,
czy zdołasz uczynić ją bez skazy?
Kochając ludzi, rządząc narodem,
czy uda ci się pozostać sobą?
Kiedy wrota nieba otwierają się i zamykają,
czy pozostaniesz niewzruszony?
Chcąc wszystko zrozumieć,
czy możesz być wciąż niewinny?
Tworząc i rozwijając,
tworząc bez posiadania,
czyniąc bez zadufania,
rosnąc bez dominacji:
oto co zwie się siłą tajemną.
11. Trzydzieści szprych
Trzydzieści szprych schodzi się w piaście:
ich wartość dla wozu jest tam,
gdzie ich nie ma.
Kiedy koło garncarskie tworzy naczynie,
wartość naczynia jest dokładnie tam,
gdzie nic nie ma.
Kiedy otwierasz drzwi i okna na przestrzał,
tam właśnie gdzie nie ma nic,
są one użyteczne dla przestrzeni.
A zatem byt jest dla pożytku,
niebyt dla użyteczności.
14. Kiedy patrzysz i nie widzisz
To, czego patrząc, nie dostrzegasz,
zwie się dyskretnym.
To, czego nie słyszysz, słuchając,
zwie się ulotnym.
To, czego nie rozumiesz, choć starasz się pojąć,
zwie się subtelnym.
Tych trzech nie da się zgłębić całkowicie,
zlewają się w jedno;
to, co na górze, nie jest jasne, to, co na dole, nie jest ciemne.
Ciągłe, bezimienne, powraca do nicości.
Zwie się to stanem bez stanu,
obrazem niczego;
zwie się abstrakcją umysłu.
Kiedy stajesz z tym twarzą w twarz, nie widzisz jego oblicza,
kiedy idziesz jego śladem, nie widzisz jego pleców.
Trzymaj się starodawnej Drogi,
aby kierować obecnym istnieniem:
wtedy tylko, gdy poznasz starodawne,
możesz to nazwać właściwą Drogą.
21. Oblicze wielkiej cnoty
Do oblicza wielkiej cnoty
prowadzi wyłącznie Droga.
Jako taka Droga jest nieokreślona i ulotna:
ulotna i nieokreślona, pełna wyobrażeń;
nieokreślona i ulotna, a jednak jest w niej coś istotnego.
Tajemna, skryta, ma w sobie życie:
życie to jest czymś realnym,
zawiera w sobie prawdę.
Od prawieków do dzisiaj
jej nazwa nie zginęła;
dzięki niej dostrzega się całe piękno.
Skąd wiem, że to piękno?
Stąd.
32. Droga jest wiecznie bezimienna
Droga jest wiecznie bezimienna.
Choć prostota jest czymś małym,
świat nie może jej sobie podporządkować.
Jeśli panowie i władcy potrafią się jej trzymać,
wszystkie istoty z natury zapragną ich opieki.
Niebiosa i ziemia łączą się,
spuszczając słodką rosę.
Nie dzieje się to z rozkazu człowieka,
lecz wyłącznie dzięki naturze.
Zacznij kształtować świat, a pojawią się nazwy;
kiedy już się nazwy pojawią,
musisz wiedzieć, kiedy się zatrzymać.
Wiedząc, kiedy się zatrzymać,
nie znajdziesz się w niebezpieczeństwie.
Droga jest dla świata tym,
czym rzeki i oceany dla strumieni w dolinach.
35. Trzymając się Wielkiego Obrazu
Trzymając się Wielkiego Obrazu,
świat posuwa się naprzód bez szkody,
spokojny, cichy, niezmącony.
Tam, gdzie rozbrzmiewa muzyka i trwa uczta,
zatrzymają się przejezdni wędrowcy;
cel Drogi przecież
jest tak jasny, że wydaje się ona bez smaku.
Kiedy na nią patrzysz, jest niewidzialna;
kiedy jej słuchasz, jest niesłyszalna;
kiedy z niej korzystasz, nie da się jej wyczerpać.
38. Najwyższa cnota nie narzuca się
Najwyższa cnota nie narzuca się;
dlatego właśnie ma w sobie moc.
Niższa nie zapomina o nagrodzie;
dlatego nie ma jej mocy.
Najwyższa cnota nie jest wymysłem,
gdyż wymyślić jej nie sposób.
Niższa stworzona jest po to,
by można ją praktykować.
Człowieczeństwo jest stworzone,
lecz nie sposób go wymyślić.
Sprawiedliwość jest dana,
można ją zatem praktykować.
Uprzejmość jest stworzona,
lecz nikt jej nie odwzajemnia;
pozostaje z niej tylko siłą wtłaczany nawyk.
Cnota pojawia się zatem po utracie Drogi;
człowieczeństwo - po utracie cnoty,
sprawiedliwość - po stracie człowieczeństwa,
uprzejmość - po utracie sprawiedliwości.
Etykieta oznacza, że lojalność i zaufanie stają się czymś rzadkim
i że pojawia się zamęt.
Zdolność przewidywania jest kruchym kwiatem Drogi,
jak również początkiem niewiedzy.
Przeto wielcy ludzie skupiają się na istocie,
nie zaś na czymś bez znaczenia.
Zamieszkują istotę rzeczy,
nie jej kwiat.
Porzucają zatem kwiat i skupiają się na istocie.
51. Droga daje życie
Droga daje życie,
cnota pielęgnuje je,
rzeczy użyczają kształtów,
siła rozpędu dopełnia.
Tedy wszystko czci Drogę
i ceni jej Cnotę.
Cześć Drogi
i wartość Cnoty
nie są dane przez nikogo,
lecz trwają niezmienne.
Tak tedy Droga daje życie i pielęgnuje je,
każe rosnąć i dojrzewać,
wznosić się i opadać.
Tworzy, ale nie posiada;
działa bez zarozumiałości,
wspiera wzrost, nie panując nad nim.
Zwie się Ona ukrytą Prawością.
56. Kto wie, nie mówi
Kto wie, nie mówi,
kto mówi, nie wie.
Uśpij zmysły,
zamknij bramy;
stęp, co ostre,
uprość, co złożone;
przyćmij światło,
pojednaj się ze światem.
Zwie się to tajemną jednością.
Nie można z nią się spoufalić,
a przecież nigdy nie jest obca;
nie można czerpać z niej zysku,
nie da się przecież skrzywdzić;
nie można jej oszacować,
a przecież jej wartości nie da się pomniejszyć.
Dlatego jest tak cenna dla świata.
63. Działaj, nie działając
Działaj, nie działając,
staraj się, lecz nie dla starania tylko,
smakuj, co nie ma smaku,
uznawaj małe za ważne,
czyń wiele z niczego,
wrogość odpłacaj dobrocią;
przygotuj się na trudności, kiedy idzie ci łatwo,
zajmij się wielkim, gdy jeszcze jest małe.
Najtrudniejszą rzecz na świecie
trzeba wykonać, kiedy jest łatwa;
największą rzecz na świecie
trzeba wykonać, kiedy jest mała.
Jako że mędrcy nigdy nie czynią wielkich rzeczy,
dlatego mogą dopełnić swojej wielkości.
Jeśli nazbyt łatwo będziesz na wszystko się godził, nie będą ci ufać;
jeśli sprawy sobie ważysz lekce, będziesz miał wiele problemów.
Dlatego dzięki trudnościom
mędrcy nie mają problemów.
78. Najbardziej giętka rzecz na świecie
Nic nie jest w świecie bardziej giętkie
i ustępliwe od wody.
A przecież kiedy atakuje, jest potężna i zwarta,
nic nie jest w stanie się jej przeciwstawić,
gdyż nie można zmienić jej natury.
I tak giętkie zwycięża nieugięte,
uległe zwycięża potężne.
Wie o tym każdy,
ale któż potrafi według tego żyć?
Dlatego mędrzec powiada,
że kto potrafi przyjąć hańbę narodu,
staje na czele państwa;
kto potrafi przyjąć nieszczęścia narodu,
staje się władcą świata.
Prawdziwa mądrość wydaje się paradoksalna.
81. Słowa prawdy nie są piękne
Słowa prawdy nie są piękne,
piękne słowa nie są słowami prawdy.
Dobro nie przekonuje,
przekonujące nie jest dobrem.
Wiedzący nie uogólniają,
uogólniający nie wiedzą.
Mędrcy niczego nie gromadzą,
lecz wszystko oddają innym;
mają tym więcej, im więcej oddadzą.
Droga niebios pomaga,
nie czyniąc krzywdy.
Droga przeznaczona ludziom
jest działaniem bez walki.
Redakcja Chinmed składa serdeczne podziękowanie DW REBIS za wyrażenie zgody na zamieszczenie powyższego tekstu.
"ISTOTA TAO - wprowadzenie w podstawy taoizmu na podstawie oryginału Tao Te Ching oraz nauk wewnętrznych Chuang-tzu", tłumaczenie i opracowanie Thomas Cleary, przekład: Sebastian Musielak, Roman Bąk i Krzysztof Fordoński, wydawca: Dom Wydawniczy REBIS sp. z o.o., ul. Żmigrodzka 41/49,60-171 Poznań, e-mail: rebis@pol.pl , http://www.rebis.com.pl
