Huang Di Nei Jing Su Wen - Traktat Medycyny Wewnętrznej Cesarza Żółtego

KSIĘGA V

17. Rozprawa o Znaczeniu Pulsu i Subtelnej Zręczności w jego Badaniu

Żółty Cesarz spytał: "Jaki jest sposób medycznego leczenia?"
Ch'i Po odpowiedział: "Sposób medycznego leczenia, to solidność. Kiedy oddech Yin nie został jeszcze wprowadzony w ruch, a oddech Yang nie zaczął jeszcze rozprzestrzeniać się; kiedy dwanaście głównych naczyń nie jest jeszcze wypełnionych i kiedy lo (**) naczynia zostały wzruszone; kiedy wigor i energia nie zostały jeszcze przerwane w tym szczególnym czasie powinno się badać puls.

Powinno wyczuwać się, czy puls jest w ruchu, czy w stanie spoczynku oraz obserwować go uważnie i ze zręcznością. Powinno się badać pięć kolorów i pięć narządów, czy cierpią one na nadmiar, czy pokazują niewystarczalność; powinno się badać sześć organów, czy są mocne, czy słabe. Powinno się śledzić wygląd ciała, czy jest kwitnące czy też zniszczone. Powinno się używać pięciu badań i łączyć ich rezultaty, a następnie będzie się w stanie decydować o udziałach życia oraz śmierci.

Puls jest domem krwi. Kiedy jego uderzenia są długie i znacznie przedłużone, wtedy jest dobrze uregulowany; kiedy bicia pulsu są krótkie i małe, wtedy jest pozbawiony porządku. Kiedy puls jest szybki i zawiera sześć uderzeń na jeden oddech, wskazuje na kłopoty z sercem; a kiedy puls jest ogromny, rozległy, wtedy choroba staje się poważna.

Kiedy wyższy puls jest pełny, wtedy impuls życia jest mocny; kiedy niższy puls jest pełny, wtedy wskazuje płytkość; kiedy puls jest nieregularny, drżący, a uderzenia pojawiają się w nieregularnych odstępach czasu, puls życia zanika; kiedy puls jest smukły, ale wciąż wyczuwalny, wtedy impuls życia jest mały. Kiedy puls jest mały i delikatny, powolny i krótki, wskazuje to, że serce jest zirytowane i pełne bólu.

Kiedy siła pulsu jest burzliwa, a kolor niepokojący jest to znak, że choroba wniknęła w ciało, kolor został zepsuty, a budowa stała się delikatna. A kiedy budowa jest delikatna, zostanie złamana. Dlatego bardzo ważne jest zrozumienie siły pięciu narządów.

Czerwień zmierza do tego by służyć jak biała podszewka; ale cynobrowa czerwień nie skłania się do zmiany; biel chce być jak pióra gęsi, a nie jak kolor soli. Zieleń chce być jak błękit na niebie, ale świecąca i błyszcząca powierzchnia jaspisu nie chce być jak niebieski-indygo. Żółty chce być jak wiązania w sieci do łapania koguta. Czerń chce być jak gęsta warstwa.

Ci, którzy są zręczni i sprytni w badaniu, obserwują każdy żyjący twór. Rozróżniają czerń i biel; badają czy puls jest długi, czy krótki. A kiedy pomylą czerń z bielą, krótki puls z długim lub popełnią podobny błąd, będzie to oznaczało, że ich zręczność została zniszczona.

Pięć narządów, które są w ciele należy chronić. Kiedy są kwitnące, pełno w nich jest życiodajnej siły i są w stanie zwalczyć uszkodzenie i strach, a wydawane dźwięki są harmonijne i podobne do tych, które pochodzą z rodzinnego dworu; oznacza to, że powietrze w środku jest wilgotne lub że dźwięki są delikatne i piękne oraz że hałas został zagłuszony i pozbawiony kontemplacji; a wszystko to znaczy, iż dająca życie siła zwyciężyła chorobę.

Kiedy woda i źródła nie przestają biec, to tak jakby pęcherz nie był w stanie zatrzymać płynów. Ci, którzy dbają o tę funkcję będą żyli, a ci, którzy zaniedbują ją - umrą.

Głowa jest domem zręczności i inteligencji. Kiedy człowiek trzyma głowę spuszczoną, widzi tylko to co jest poniżej, a jego witalność i duch zostaną złamane.

Plecy są domem struktury klatki piersiowej. Kiedy są zgięte w następstwie noszenia ciężkiego brzemienia, klatka będzie zrujnowana.

Środek lędźwi jest domem nerek; kiedy nie mają one siły do zmian i transmitowania, nerki będą wyczerpane.

Kości są domem rdzenia. Kiedy od dłuższego czasu nie jest się w stanie wstawać i chodzić, wtedy się upada i trzęsie, a kości zostają zniszczone.

Kiedy siła jest zachowana, wtedy życie jest bezpieczne".

Cesarz spytał: "Czy cztery pory roku nie mają wpływu na puls? Jak ktoś może znać zmiany, którym poddaje się choroba? Jak ktoś może wiedzieć, czy choroba jest najpierw w środku lub na zewnątrz? Błagam odpowiedz mi na te pytania".
Ch'i Po odpowiedział: "Proszę zachowaj w pamięci, że moc Niebios jest wielka i że może zmieniać chorobę na lepsze.

(...)

KSIĘGA VI

19. Rozprawa o Precyzji Mechanizmów w Narządach

Żółty Cesarz spytał: "Na Wiosnę puls jest jak struny w lutni; co jest tego przyczyną?"
Ch'i Po odparł: "Na Wiosnę puls to ten z wątroby; a drzewo jest elementem Wschodu. Wiosna jest czasem rozpoczynania życia przez istnienia; dlatego ich oddech płynie miękko i słabo, ich puls jest powolny i nierówny, ale trzymają się one prosto, wzrastają i dlatego porównuje się je do strun w lutni. Kiedy warunki są przeciwne - są chore".

Cesarz: "Jak mogą powstać te przeciwne warunki?"
Ch'i Po: "Jeśli ich oddech rusza się głęboko i mocno i poza właściwymi granicami, a choroba jest ograniczona we wzrastaniu ponad ich zewnętrzną stronę. Ale jeśli ich oddech nie staje się głęboki lecz delikatny, może ktoś rzec, że to jest nieodpowiednie, a choroba ogarnęła wnętrze ciała".

Cesarz odrzekł: "Co się dzieje, gdy jest nadmiar akcji pulsu Wiosną? Czy choroba zaatakuje wtedy cały system?"
Ch'i Po: "Nadmiar powoduje, że ludzie zapominają co jest właściwe, dobre i dlatego stają się niedbali. Niedbałość oszołamia ich tak, że chodzą jakby mieli zakryte oczy i popadają w obłęd. A nawet, jeśli tak się nie dzieje, będą mieli bóle w klatce piersiowej, zmieniających się chorobowo bokach oraz ramionach".

Żółty Cesarz: "Czy nie powinien puls w lecie być jak młotek lub czy może brzmieć inaczej od młotka?"
Ch'i Po: "W Lecie puls to ten z serca; ogień jest elementem Południa. Wszystkie rzeczy w tworzeniu kwitną i rosną, dlatego oddech wszystkich żyjących istot jest obfity i ubywa go przy opuszczaniu; dlatego mówi się, że jest jak młotek. Kiedy warunki są przeciwne są chore".

Cesarz: "Jak mogą nadejść przeciwne warunki do tych?"
Ch'i Po: "Jeśli ich oddech nadejdzie w obfitości i odejdzie jako taki sam, wtedy ktoś może nazwać to nadmiarem i przeobrażeniem właściwych granic, a choroba wzrośnie na ich zewnętrznej stronie. Ale, jeśli ich oddech nie nadejdzie w obfitości i odejdzie w przeciwnych warunkach, ktoś może rzec, że to jest niewystarczające i że choroba osiągnęła wnętrze ciała".

Cesarz spytał: "Co się stanie kiedy będzie nadmiar akcji pulsu Latem? Czy choroba zaatakuje cały system?"
Ch'i Po: "Nadmiar powoduje, że ludzkie ciało jest gorące, a skóra i ciało w bólu; ludzkie ciało będzie stopniowo zatapiane i pozbawiane życia; pojawią się problemy z sercem".

Cesarz: "Czy nie jest regułą, że w Jesieni puls powinien być powierzchowny i lekko płynący, lekki jak kawałek drewna unoszony na wodzie?"
Ch'i Po: "W Jesieni puls to ten z płuc; metal jest elementem Zachodu. Wszelkie stworzenie zbliża się do żniw, odnawiania i uzupełniania. Jeśli oddech przychodzi szybki, a odchodzi rozsypany; ktoś może rzec, iż jest to powierzchowne. Jeśli warunki są odmienne wtedy jest choroba".

Cesarz: "Jak mogą nadejść przeciwne warunki?"
Ch'i Po: "Jeśli oddech przychodzi gwałtownie, a serce bije energicznie, podczas gdy oba zależą od powolnego pulsu, wtedy ktoś może nazwać to nadmiarem - choroba opanowała wnętrze ciała".

Cesarz: "Co się stanie, jeśli nadmiar akcji pulsu pojawi się Jesienią?"
Ch'i Po: "Nadmiar powoduje problemy podczas oddychania, a w konsekwencji plecy będą bardzo zranione, będzie ból, gorączki. Człowiek będzie zmuszony sapać podczas oddychania, a ponieważ siła jego oddechu jest zredukowana, będzie kaszlał. Można odkryć krew w jego oddechu i że pojawiły się typowe dla tej choroby odgłosy".

Cesarz: "Czy w Zimie puls nie powinien być dobrze uregulowany?"
Ch'i Po: "W Zimie puls to ten z nerek; woda jest elementem Północy. Wszystkie stworzenia żyją zamknięte i przechowują zapasy. Oddech przychodzi z głębi mocnymi uderzeniami i to oznacza dobrą regulację. Kiedy warunki są przeciwne, człowiek jest chory".

Cesarz spytał: "Jak mogą pojawić się przeciwne warunki?"
Ch'i Po: "Jeśli oddech nadchodzi jak trzaśnięcie palców o kamień, ktoś może to nazwać nadmiarem, a choroba może wzrosnąć na zewnątrz. Ale, jeśli oddech przychodzi za często, wtedy jest to nieodpowiednie i oznacza, że choroba ogarnęła wnętrze ciała".

Cesarz dociekał: "Co się stanie, gdy będzie nadmiar akcji pulsu w Zimie?"
Ch'i Po: "Nadmiar powoduje, że człowiek relaksuje swój kręgosłup, a jego puls działa i będzie w bólu. A odkąd jego zdolność oddychania jest pomniejszona, nie ma on chęci do mówienia i czyni go podobnym do chorego. Niedostatek i głód szaleją w jego żebrach, istnieje pośpiech w jego kręgosłupie i bóle w jelicie cienkim, są małe przeobrażenia w moczu".

Cesarz rzekł: "Są to odpowiednie wyjaśnienia. Posłuszeństwo lub nieposłuszeństwo porządkowi czterech pór roku przynosi zmiany lub klęskę. Jak można kontrolować puls śledziony, kiedy działa niezależnie od innych?"
Ch'i Po odpowiedział: "Puls śledziony powiązany jest z elementem Ziemi. Śledziona jest samotnym organem ale może nawadniać cztery inne¹".

[¹Tymi czterema innymi są wątroba, serce, płuca i nerki]

Cesarz: "Ale jak ktoś może dostrzec, czy śledziona jest w doskonałym lub złym stanie?"
Ch'i Po: "Kiedy śledziona jest w doskonałym stanie nie ma nic, co można by było dostrzec, ale kiedy jest w złym stanie może to być z łatwością odkryte".

Cesarz: "Ale jak można zauważyć, że jest ona w złym stanie?"
Ch'i Po: "Wtedy puls śledziony uderza jak nierównomiernie dryfująca woda; może on być opisany, jako nadmierny, a choroba ogarnęła zewnętrzne ciało. Ale kiedy brzmi jak dziobanie dziobu ptaka, wtedy jest niewystarczający, a choroba zaczęła penetrować wnętrze ciała".

Cesarz: "Opisałeś Mistrzu śledzionę jako samotny organ ulokowany w centrum jak Ziemia. Kiedy śledziona pracuje nadmiernie jest to nieodpowiednie; czy organy będą teraz zaatakowane przez chorobę?"
Ch'i Po: "Nadmiar powoduje, że ludzie nie mogą podnieść swych kończyn, a to powoduje, że dziewięć otworów ciała nie komunikuje się już ze sobą; wtedy można powiedzieć, że impuls narządów stał się ciężki oraz gwałtowny".

Cesarz był zaniepokojony i wstał, raz za razem złożył hołd i ukłonił się do ziemi; następnie rzekł: "Jakże cudownie, że znam istotę pulsu, przeznaczenie końcowe wszystkiego pod Niebiosami, pięć kolorów i że zmiany, które mogą być poddane pulsowi mogą być wykalkulowane. Jest to cudowne i dziwne, że Tao jest w nich i łączy to w całość.

(...)

Kiedy człowiek starzeje się jego kości stają się suche i kruche, a ciało upada na duchu (*). W klatce piersiowej jest dużo powietrza, czego rezultatem są bóle, problemy przy oddychaniu; kiedy nie może łatwo opróżniać się, oczyszczać przez pory oraz ruszać jelitami, jego ciało umrze w sześć miesięcy. Ale jeśli stanie się to oczywiste przez puls płuc², okresem przyznanym będzie tylko jeden dzień. Kiedy człowiek starzeje się, pojawia się dużo gazu w klatce piersiowej, a rezultatem są bóle i problemy w oddychaniu. Kiedy nie może łatwo załatwić swych potrzeb i pojawiają się przy tym bóle i kiedy szczyt ramion i kark nabawią się choroby, śmierć pojawi się w jeden miesiąc. Ale kiedy to będzie widoczne w pulsie serca³, czasem choroby będzie tylko jeden dzień.

[²(**) to znaczy: serce, płuca, śledziona]
[³(**) to znaczy: płuca, serce, śledziona]

A kiedy dodatkowo jego ciało palić będą gorączki, a jego kości odarte będą z ciała i leżeć będzie obnażone, jego stan będzie widoczny przez puls śledziony⁴, śmierć uderzy wewnątrz ciała w dziesięć miesięcy.

[⁴(**) to znaczy: płuca, serce, śledziona]

Kiedy człowiek starzeje się, jego kości stają się suche i kruche, ciało zwiędłe, rdzeń w kościach nie uzupełniony, a jego ruchy powstrzymywane; kiedy puls nerek jest bliski stania się widocznym, śmierć uderzy w ciągu jednego roku; ale jeśli puls nerek⁵ stał się widoczny, dany jest mu tylko jeden dzień życia.

[⁵(**) to znaczy: nerki i wątroba]

Kiedy człowiek starzeje się, kości stają się suche i kruche, ciało wątłe, jest dużo powietrza w klatce piersiowej oraz bóle w żołądku; pojawia się niewygodne uczucie w sercu, kark i szczyt ramion są ściśnięte, jego ciało palą gorączki, kości są odarte, ciało leży obnażone a oczy są nabrzmiałe, bezduszne. Kiedy puls wątroby⁶ może być odnotowany, ale oczy nie rozpoznają już, śmierć uderzy.

[⁶(**) to znaczy: nerki i wątroba]

Pośpiech i pustka w ciele powracają nagle. Praca pięciu narządów zostaje przerwana; drogi pulsu już nie funkcjonują i nie krążą. Oddech zostaje zatrzymany. Pulsy zostają przerwane i płyną tak, jakby człowiek nie żył. Oddech⁷ nadchodzi pięć lub sześć razy, a człowieka kształt fizyczny przestaje istnieć; jednak są wątpliwości czy on nie żyje.

[⁷Wang Ping mówi: (*********)]

(...)

20. Rozprawa o Trzech Regionach i Dziewięciu Podziałach

Żółty Cesarz rzekł: "Zrozumiałem od Wielkiego Mistrza, że ogromna większość lekarzy uczących się intensywnie, nie jest w stanie przezwyciężyć przeznaczenia⁸. Chciałbym się dowiedzieć o wymaganiach dotyczących poprawnej procedury, aby zgromadzić tę wiedzę tak, bym mógł przekazać ją swym dzieciom i wnukom. Chciałbym usłyszeć o kościach i rdzeniu, o narządach i o wątrobie oraz płucach. Chciałbym, abyś doprowadził dla mnie do harmonii Naturę, Niebiosa i Tao. Musi istnieć koniec i początek. Niebiosa muszą być w zgodzie ze światłami nieba, ciałami niebieskimi. Ziemia musi być w zgodzie z czterema porami roku i pięcioma elementami. Czyż nie jest tak, że w Zimie człowiek reaguje na Yin [element ciemności i zimna] ? I czyż nie jest tak, że w Lecie reaguje na Yang [element światła i ciepła]? Udziel mi informacji o ich pracy".
Ch'i Po: "Prawdę mówiąc jest to delikatne pytanie! Wymaga to poddania się Naturze w najwyższym stopniu".

[⁸(*************)]

Cesarz: "Chciałbym być poinformowanym o Naturze w najwyższym stopniu, włączając w to informacje o człowieku, jego fizycznej formie, jego krwi, jego oddechu życia, jego krążeniu i jego rozkładzie; chcę wiedzieć co powoduje śmierć i życie oraz co możemy z tym zrobić".
Ch'i Po odrzekł: "Zgodnie z podsumowaniem Natura zaczyna jako "jeden", a kończy jako "dziewięć".
Pierwsze są Niebiosa, druga jest Ziemia, a trzeci jest Człowiek. Trzy razy trzy jest dziewięć, a to nawiązuje do dziewięciu dzikich regionów na Ziemi⁹. Dlatego człowiek składa się z trzech części, a każda z nich ma trzy podziały, które decyduję o życiu lub śmierci. Służą one kontroli stu chorób i służą łączeniu tego, co jest puste i masywne, co jest abstrakcyjne i konkretne i dlatego zwalczają szkodliwe wpływy i choroby¹⁰".

[⁹Erh Ya (**) mówi: Poza stolicami dystryktów leżą peryferie, a poza nimi cesarska posiadłość. 
Poza tą posiadłością leżą pastwiska, poza nimi zalesia, a poza nimi pastwiska. 
Dalej leżą dzikie regiony (*)]
[¹⁰Wang Ping wyjaśnia: Te tzw. trzy regiony to wyższa, środkowa i niższa część ciała; 
nie oznaczają one "inch" (*) pulsu, "bar" (*) pulsu, "cubit" (*) pulsu...
 i z powodu tego pomocy dostarczają igły, 
które odprowadzają złe wpływy i tak wypędzają chorobę]

Cesarz: "Jak wytłumaczysz te trzy regiony?"
Ch'i Po: "Jest niższy, środkowy i wyższy region. Każdy z nich ma trzy podziały, a w nich jest zawarte trochę elementów Niebios, trochę Ziemi i Człowieka. Trzeba to odnotować i uczyć w celu osiągnięcia prawdy.
Wyższe regiony, które zawierają elementy Niebios, to żyły po obu stronach czoła.
Wyższe regiony zawierające elementy Ziemi, to żyły w obu policzkach.
Wyższe regiony zawierające elementy Człowieka, to żyły z przodu ust.
Środkowy region, który zawiera elementy Niebios to region Wielkiego Yang w rękach¹¹ .
Środkowy region zawierający element Ziemi to region Światła Słonecznego w rękach¹² .
Środkowy region, który zawiera elementy Człowieka, to Mniejsze Yang w rękach¹³ .
Niższy region, który zawiera elementy Niebios, to region Absolutnego (całkowitego) Yin w stopach.
Niższy region zawierający elementy Człowieka to region Wielkiego Yin w stopach¹⁴ .
Niższy region zawierający element Niebios to region Absolutnego Yin w stopach¹⁵ . 
Niższy region zawierający element Ziemi to region Mniejszego Yin w stopach¹⁶ .
Dlatego element Niebios w niższym regionie pilnuje wątrobę; element Ziemi - nerki; a element Człowieka w tym regionie pilnuje siłę życiową śledziony i żołądka".

[¹¹Wang Ping zrównuje to z arteriami nerek]
[¹²Wang Ping przyrównuje do arterii śledziony]
[¹³Wang Ping przyrównuje to do arterii płuc]
[¹⁴Wang Ping przyrównuje to do arterii wątroby]
[¹⁵Wang Ping przyrównuje to do arterii niższych jelit]
[¹⁶Wang Ping przyrównuje to do arterii serca]

Cesarz: "A czym się zajmuje środkowy region?"
Ch'i Po: "On także zawiera elementy Niebios, Ziemi i Człowieka. Element Niebios pilnuje płuca; element Ziemi - oddech w klatce piersiowej, a element Człowieka - serce".

Cesarz: "A co robi wyższy region?"
Ch'i Po: "On także zawiera elementy Niebios, Ziemi oraz Człowieka. Element Niebios pilnuje skroni i brwi; element Ziemi - usta oraz zęby; a element Człowieka - uszy i oczy. Każdy z tych trzech regionów zawiera elementy Niebios, Ziemi i Człowieka. Trzy elementy są potrzebne by udoskonalić Niebiosa, Ziemię oraz Człowieka. Całkowita ich suma pomnożona przez trzy daje dziewięć, a ta liczba nawiązuje do dziewięciu dzikich regionów Ziemi; które mogą być porównywane z dziewięcioma źródłami w ciele.

(...)

 The Yellow Emperor's Cleassic of Internal Medicine. Ilza Veith, University off Calilfornia Press, Berkeley 1949.