Szanowni Państwo,
przy sporządzaniu poniższych przepisów oparliśmy się na starych, chińskich recepturach. Wymagają one niejednokrotnie oryginalnych składników niedostępnych, niestety, w Polsce, można je natomiast zamówić w postaci surowych ziół w SINOLUX'ie - pod adresem: sinolux@iname.com lub po telefonem 0035 2398 798 ewentualnie faxem 0035 2397 926.
A.M., W.B.
Starożytni lekarze [głównie taoistyczni] w swoich traktatach szczególną uwagę przywiązywali do właściwie dobranej diety leczniczej. Nieco później, w czasach w dynastii Tang, Sun Simiao zamieścił w swym dziele Prescriptions Worth A Thousand Gold for Emergencies rozdział dotyczący diety leczniczej. Znajdziemy w nim istotną uwagę:" (...) jest ważne by dokładnie poznać chorobę i jakie narządy atakuje ale też by zaczynać leczenie od diety a gdy ona zawiedzie, przepisywać leki". "Za pomocą odpowiednio dobranej diety można usunąć czynniki patogenne z organizmu, przywrócić prawidłowe funkcjonowanie Pięciu Narządów, poprawić pracę narządów zmysłów, odżywić Krew i Qi oraz pobudzić Qi". W owych czasach zgromadzono spore doświadczenie w stosowaniu przepisów posiadających właściwości wzmacniające i pobudzające [tzw. toniki]. Zhang Jie Bin (1563-1640) żyjący w okresie dynastii Ming pisał: "Przepisy mające właściwości odżywiania mają zastosowanie w syndromach niedoboru. U pacjentów z niedoborem Qi należy wzmacniać górną część ciała i do tego celu doskonale nadają się np. żeńszeń czy korzeń traganka. Natomiast u pacjentów z niedoborem Jing [esencji] należy wzmacniać dolną część ciała preparowanym korzeniem rehmanni, owocami kolcowoju i tym podobnymi.
Nieco łatwiej jest w przypadku niedoboru Yang, gdzie należy użyć terapii uzupełniającej oraz lekko ogrzewającej. W tym też celu stosujemy korę cynamonowca, preparowany korzeń tojadu [specjalny sposób preparowania zioła pozbawia go toksycznych właściwości] bądź suszony imbir. W przypadku niedoboru Yin (Esencji Życiowej) należy uzupełniać i usuwać patogenne Gorąco. Do tego celu doskonale nadają się korzeń asparagusa, peonii, suszony korzeń rehmanni.".
Przedstawione poniżej diety lecznicze pogrupowane zostały według ich właściwości na: odżywiające Krew, pobudzające Qi, wzmacniające Yang, uzupełniające Yin, działające tonizująco na Pięć Narządów oraz zapobiegające chorobom i mające za zadanie przedłużać życie.
Diety lecznicze odżywiające Qi, Krew, Yin i Yang
Diety pobudzające Qi
Odpowiednio dobrane składniki chińskiej materia medica dodawane do potraw posiadają właściwości wzmacniające odporność organizmu, pobudzające układ odpornościowy, wzmacniające konstytucję organizmu, zwiększające zdolności przystosowawcze do nowych warunków środowiska, poprawiające czynności narządów i tkanek. Podane przepisy mają zastosowanie w syndromach niedoboru Qi, objawiających się niechęcią do mówienia, dusznością wysiłkową, osłabieniem, potami wywołanych wycieńczeniem, skłonnością do przeziębień, bladą skórą, brakiem apetytu, luźnymi stolcami.
Język jest blady lub zaczerwieniony, pokryty mokrym, białym nalotem.
Puls: ruo mai.
Kleik z żeńszeniem [Renshen Zhou]
Składniki:
polerowany ryż okrągłoziarnisty [jing mi],
skiełkowane ziarno ryżu siewnego Semen Oryzae Sativae [gu ya] 50-100g,
korzeń żeńszenia, Radix Ginseng [ren shen] 10g
Przygotowanie:
Korzeń żeńszenia kroimy na kawałki, następnie moczymy w wodzie przez 40 minut razem z ziarnem ryżu siewnego. W glinianym bądź szklanym naczyniu gotujemy początkowo na dużym a gdy woda zawrze - na małym ogniu przez 2 godziny, powstały wywar cedzimy. Do wywaru dodajemy ryż i gotujemy kleik.
Zastosowanie:
Przyjmować po 1 szklanki rano i wieczorem przez 14 dni.
Działanie:
Wzmacnia Środkowy Ogrzewacz, uzupełnia Qi i pobudza Śledzionę.
Wskazania:
Dolegliwości dyspeptyczne wywołane zaburzeniami pracy żołądka i śledziony, objawiające się osłabieniem apetytu, uczuciem rozpierania w brzuchu, luźnymi stolcami lub biegunką po wypiciu zimnych płynów.
Przeciwwskazania:
Nie należy używać metalowego naczynia do przygotowywania. W czasie przyjmowania tego kleiku przeciwwskazane jest spożywanie rzodkwi i herbaty zarówno czarnej jak i zielonej.
Kurczak duszony z korzeniem traganka [Huangqi Qiguo Ji]
Składniki:
młoda kura [ji] 1 sztuka
korzeń traganka, Radix Astragali seu Hedysari [huang qi] 30g
sól kuchenna 5g
wino [czerwone, wytrawne] [jiu]15g
chińska zielona cebula siedmiolatka, Bulbus Allii Fistulosi [cong bai] 10g
świeży imbir, Rhizoma Zingiberis Recens [sheng jiang] 10g
sproszkowana przyprawa do mięs [odpowiednia ilość]
sproszkowany czarny pieprz, Pulvis Fructus Piperis [hu jiao] [odpowiednia ilość].
Przygotowanie:
Kurę dokładnie płuczemy, parzymy wrzątkiem i pozostawiamy do ocieknięcia. Korzeń traganka kroimy na kawałki długości 6-7 cm (a te jeszcze na połówki) i wkładamy do wnętrza kury. Cebulę i imbir kroimy na plasterki. Kurę wkładamy do małego naczynia, dodając szalotki, imbir, wino, sól i dokładnie zamykamy naczynie. Przekładamy je następnie do większego naczynia i gotujemy na dużym ogniu przez dwie godziny. Następnie wyjmujemy przyprawy kładąc na ugotowanym mięsie. Przed podaniem powinniśmy posypać całość zmielonym pieprzem.
Zastosowanie:
Spożywać z chlebem lub gotowanym ryżem.
Działanie:
Uzupełnia Qi, unosi Yang, odżywia Krew, skuteczny w leczeniu syndromów niedoboru.
Wskazania:
Jadłowstręt psychiczny wywołany niedoborem Qi Śledziony, napadowe poty, skłonność do przeziębień z niedoboru Qi, zawroty głowy wywołane niedoborem Krwi, wypadanie odbytu, przedłużająca się biegunka, wypadanie macicy i inne schorzenia wywołane zapaścią Qi Środkowego Ogrzewacza. Przepis ma także zastosowanie u pacjentów osłabionych w czasie rekonwalescencji, niedokrwistości, niedożywieniu, zapaleniu nerek oraz w przypadku wypadania narządów wewnętrznych. Ma także zwiększać odporność na przeziębienia.
Diety odżywiające Krew
Odpowiednio dobrane składniki diety i materia medica posiadają właściwości odżywiania Krwi i Wątroby, uzupełniania Qi Serca i Śledziony i mają zastosowanie w niedoborze Qi objawiającym się zawrotami głowy, osłabieniem, sztywnością kończyn, uczuciem kołatania serca, bezsennością, zaburzeniami pamięci, bladością skóry, paznokci i ust.
Język jest blady.
Puls jest schuo mai i wei mai, schuo mai i dai mai.
Gęsta zupa z korzenia chińskiego arcydzięgla i baraniny [Danggui Yangrou Geng]
Składniki:
korzeń chińskiego arcydzięgla, Radix Angelicae Sinensis [dang gui] 15g
korzeń traganka, Radix Astragali seu Hedysari [huang qi] 25g
korzeń dzwonkowca wschodniego, Radix Codonopsis Pilosulae [dang shen] 25g
baranina [rou yang] 500g
szalotki, świeży imbir, wino [czerwone, wytrawne] i przyprawa do mięs [do smaku].
Przygotowanie:
Mięso płuczemy, kroimy. Korzenie czyścimy a następnie zawijamy w gazę. Podane składniki (oprócz ostatniego - czyli przyprawa do mięs. - przekładamy do aluminiowego naczynia, dodając odpowiednią ilość wody i gotujemy do momentu wrzenia na dużym ogniu. Następnie dusimy na małym ogniu aż do miękkości baraniny. Dodajemy przyprawy do mięs [do smaku] przed podaniem.
Zastosowanie:
Przyjmujemy zupę i mięso dwa razy dziennie rano i wieczorem.
Działanie:
Odżywia Krew, skuteczny z syndromach niedoboru.
Wskazania:
Niedobór Krwi lub osłabienie po chorobie lub porodzie objawiające się zimnym bólem brzucha, uczuciem zimna w macicy z utratą krwi, krwotok z dróg rodnych lub plamienia oraz inne rodzaje niedokrwistości.
Przeciwwskazania:
Nie podawać w przypadku gorączki wywołanej czynnikami zewnętrznymi, bolesnym obrzękiem gardła i bólem zębów. Nie używać do przygotowania potrawy naczyń miedzianych [to zalecenie ma zastosowanie jedynie w Chinach, gdzie czasami można jeszcze spotkać takie naczynia]. Nie spożywamy równocześnie dyni.
Diety odżywiające Yin
Specjalnie dobrane w tym celu składniki diety uzupełniają Yin Nerek i tonizują Nerki, uzupełniają Esencję, pobudzają regenerację szpiku. Mają zastosowanie w przypadku następujących objawów: wycieńczenia, zawrotów głowy, suchych ust i gardła, bezsenności wywołanej drażliwością, gorączki hektycznej, potów nocnych, zaczerwienienia okolicy jarzmowej twarzy, uczucia palenia podeszw, dłoni i okolicy mostka, osłabienia lędźwi i kolan, utraty nasienia, kłopotów z pamięcią.
Język jest zaczerwieniony.
Puls jest schuo mai i wei mai.
Specjalnie preparowane nasiona soji [Fazhi Heido]
Składniki:
nasiona czarnej soi, Semen Sojae Nigrum [dan dou chi] 500g
owoc derenia lekarskiego, Fructus Corni [shan zhu yu] 10g
grzyb poria, Poria [fu ling] 10g
korzeń chińskiego arcydzięgla, Radix Angelicae Sinensis [dang gui] 10g
owoc morwy, Fructus Mori [sang shen] 10g
preparowany korzeń rehanni, Radix Rehmanniae Preparata [sheng di huang] 10g
owoc psoralei, Fructus Psoraleae [bu gu zhi] 10g
nasiona kanianki chińskiej, Semen Cuscutae [tu si zi] 10g
ziele eklipty, Herba Ecliptae [han lian cao] 10g
owoc schisandry, Fructus Schsandrae [nan wu wei zi] 10g
owoc kolcowoju, Fructus Lycii [gou qi zi] 10g
kora korzenia kolcowoju, Cortex Lycii Radicis [li zhi] 10g
nasiona sezamu, Semen Sesami Nigrum [hei zhi ma] 10g
sól, Sal Communis [] 100g
Przygotowanie:
Nasiona soi moczymy w letniej wodzie. Pozostałe składniki zawinięte w gazę (za wyjątkiem soli) przekładamy do aluminiowego naczynia zalewając 1 litrem wody i gotujemy. Wywar następnie należy odcedzać co 30 minut i jednocześnie uzupełniając powstały ubytek wody. Czynności powtórzyć cztery razy. Do otrzymanego wywaru dodajemy namoczone nasiona soi i gotujemy na małym ogniu dopóty płyn nie odparuje. Nasiona soi powinniśmy wcześniej wysuszyć na słońcu i przesypać do szczelnego naczynia.
Zastosowanie:
Żuć w dowolnej ilości.
Działanie:
Tonizuje i uzupełnia Życiową Esencję Nerek wzmacniając mięśnie i kości.
Wskazania:
Zawroty głowy, dzwonienie w uszach, głuchota, wycieńczenie, częste oddawanie moczu, ból lędźwi i kończyn dolnych, wiotkość kończyn oraz inne objawy wynikające z niedoboru Esencji Nerek i niedoboru Yin Nerek.
Diety odbudowujące Yang
Odpowiednio dobrane składniki diety posiadają właściwości ogrzewania Nerek, pobudzania Yang, wzmacniania konstytucji człowieka, pobudzania popędu płciowego, wzmacniania funkcji rozrodczych. Niedobór Yang Śledziony i Nerek objawia się zawrotami głowy, dzwonieniem w uszach, osłabieniem, uczuciem ziębnięcia i bólu w lędźwiach i kolanach, impotencją i przedwczesnym wytryskiem nasienia u mężczyzn i bezpłodnością u kobiet. Występują także jasny mocz, luźne stolce, blada skóra, niepokój.
Język jest blady.
Puls jest chen mai, wei mai i ruo mai.
Kleik z czosnkiem bulwiastym [Jiucai Zhou]
Składniki:
świeże ziele czosnku bulwiastego, Herba Allii Tuberosi [da suan] 30-60g
(lub 5-10g nasion czosnku bulwiastego, Semen Allii Tuberosi [jiu zi] )
polerowany ryż okrągłoziarnisty, Semen Oryzae Sativae [jing mi] 60g
sól kuchenna, Sal Communis [] niewielką ilość
Przygotowanie:
Ziele czosnku bulwiastego należy oczyścić, kroimy na kawałki (nasiona sproszkować). Przygotowujemy kleik z ryżu dodając czosnek (lub nasiona). Pod koniec gotowania dodajemy soli do smaku. Kleik powinien być rzadki.
Zastosowanie:
Przyjmować dwa razy dziennie, rano i wieczorem po 1 szklanki.
Działanie:
Uzupełnia Qi Nerek, ożywia Yang, zatrzymuje utratę nasienia, pobudza czynność Śledziony, ogrzewa Żołądek.
Wskazania:
Ból brzucha wywołany Zimnem, luźne stolce lub zaparcia, przedłużająca się biegunka wywołana niedoborowym Zimnem, zaburzenia połykania i zarzucanie żołądkowo-przełykowe, impotencja, przedwczesny wytrysk nasienia, utrata nasienia, częste oddawanie i nietrzymanie moczu u dzieci, upławy u kobiet, osłabienie lędźwi i stawów kolanowych, bolesne miesiączki, miesiączka krwotoczna, plamienia i inne dolegliwości wywołane niedoborem Yang Śledziony i Nerek.
Przeciwwskazania:
Kleik powinniśmy przyjmować zaraz po przygotowaniu, uważając aby nie przyjmować potrawy z poprzedniego dnia. Przeciwwskazany u pacjentów z gorączką z niedoboru Yin oraz różnymi schorzeniami oczu. Nie powinno się go przyjmować w okresie letnim.
Świeżo smażony czosnek bulwiasty z nasionami orzecha włoskiego [He tao ren Chao Jiucai]
Składniki:
nasiona orzecha włoskiego, Semen Juglandis [hu tao ren] 60g
bulwy czosnku bulwiastego, Bulbus Allii Tuberosi [da suan] 250g
olej sezamowy, Oleum Sesami [] 30g
sól kuchenna, Sal Communis [] 1,5g
Przygotowanie:
Nasiona orzecha włoskiego parzymy przez 2 minuty wrzątkiem, usunąć brązową osłonkę, następnie opłukać. Czosnek myjemy, kroimy na paski o długości 3 cm. W naczyniu [wok] rozgrzewamy olej sezamowy a następnie smażymy w nim kolejno orzechy do momentu aż staną się brązowe, a następnie czosnek. Przed podaniem dodać sól i dokładnie zamieszać.
Zastosowanie:
Przyjmować z chlebem lub gotowanym ryżem.
Działanie:
Uzupełnia Yin, ogrzewa Yang, odbudowuje Qi Nerek.
Wskazania:
Impotencja, osłabienie, ból lędźwi i stawów kolanowych wywołany niedoborowym Zimnem z niedoboru Yang Nerek, utrata nasienia, upławy, częstomocz wywołane niedoborem Qi Nerek, zaparcia.
Kleik dla nieśmiertelnych [Xianren Zhou]
Składniki:
preparowany korzeń rdestu wielkokwiatowego, Radix Polygoni Multiflori [he shou wu] 30-60g
polerowany ryż okrągłoziarnisty, Semen Oryzae Sativae [jing mi] 60g
owoc głożyny pospolitej, Fructus Ziziphi Jujubae [da zao] 3-5 sztuk
brązowy cukier [do smaku].
Przygotowanie:
Przygotować wywar z korzenia rdestu wielkokwiatowego, odcedzić, zagęszczać poprzez gotowanie w celu uzyskania ekstraktu. W glinianym bądź szklanym naczyniu przygotować wywar z korzenia rdestu wielkokwiatowego, odcedzić, zagęścić, aby uzyskać ekstrakt. Do otrzymanego ekstraktu dodać ryż, owoce głożyny i ugotować kleik. Doprawić do smaku niewielką ilością brązowego cukru. Pogotować jeszcze przez chwilę.
Zastosowanie:
Przyjmować dwa razy dziennie, rano i wieczorem po 1 szklanki.
Działanie:
Uzupełnia Qi i Krew. Odżywia Wątrobę i Nerki.
Wskazania:
Niedobór Nerek i Wątroby objawiający się wczesnym siwieniem włosów, zawroty głowy wywołane niedoborem Krwi, dzwonienie w uszach, osłabienie lędźwi i stawów kolanowych, zaparcia.
Przeciwwskazania:
Do gotowania nie używać stalowego naczynia. W czasie kuracji kleikiem nie należy spożywać czosnku i szalotki.
Diety lecznicze tonizujące i odżywiające Pięć Narządów
Diety lecznicze wzmacniające Śledzionę
Ze zrozumiałych względów przedstawiam jedną tylko recepturę diety leczniczej. Jej składniki posiadają właściwości wzmacniania Śledziony oraz odżywiania Qi, regulowania pracy Żołądka oraz Qi Środkowego Ogrzewacza (czyli przestrzeni gdzie znajdują się Śledziona i Żołądek). Dieta taka ma zastosowanie w niedoborze Qi Śledziony oraz osłabieniu Qi objawiające się niepokojem, osłabieniem kończyn, brakiem tchu i niechęcią do mówienia, zawrotami głowy, napadowymi potami, utratą apetytu, tępym bólem brzucha, luźnymi stolcami.
Język jest blady, pokryty białym nalotem.
Puls jest ruo mai.
Ryż gotowany z korzeniem dzwonkowca wschodniego i owocami głożyny pospolitej [Shen Zao Mifen]
Składniki:
korzeń dzwonkowca wschodniego, Radix Codonopsis Pilosulae [dang shen] 10g
owoce głożyny pospolitej, Fructus Ziziphi Jujubae [da zao] 20g
polerowany ryż glutenowy, Semen Oryzae Glutinosae [nuo mi] 250g
biały cukier 50g
Przygotowanie:
Korzeń dzwonkowca wschodniego i owoce głożyny pospolitej zalać wodą w glinianym naczyniu i odczekać aż napęcznieją. Następnie gotujemy przez 30 minut i odcedzić. Wywar osłodzić i jeszcze gotujemy, aby otrzymać zagęszczony ekstrakt. W dużym porcelanowym naczyniu gotujemy ryż. Tak przygotowany ryż, owoce głożyny i korzeń dzwonkowca przekładamy na talerz. Potrawę polewamy wcześniej przygotowanym ekstraktem.
Zastosowanie:
Potrawę można spożywać na śniadanie.
Działanie:
Wzmacnia Śledzionę i odżywia Qi.
Wskazania:
Niedobór Qi u osób o słabej konstytucji ciała objawiający się osłabieniem, kołataniem serca, bezsennością, utratą apetytu, luźnymi stolcami.
Diety lecznicze tonizujące Płuca
Odpowiednio dobrane składniki diety posiadają właściwość odbudowywania Qi Płuc, odżywiania Yin, nawilżania Płuc, tonizowania Qi Płuc, zatrzymywania kaszlu. Mają one zastosowanie w niedoborze Qi Płuc i Yin Płuc. Niedobór Qi Płuc objawia się brakiem tchu, niechęcią do mówienia, kaszlem z odksztuszaniem rzadkiej i jasnej wydzieliny, preferencją ciepła, napadowymi potami, niechęcią do zimna. Niedobór Yin Płuc objawia się suchym kaszlem z gęstą lepką plwociną, osłabieniem, gorączką falującą - zwłaszcza popołudniu, potami nocnymi, zaczerwienieniem okolicy jarzmowej twarzy.
Gruszka duszona z bulwą szachownicy
Składniki:
gruszka, Pyrus Nivalis [li] 8 sztuk
bulwa szachownicy, Bulbus Fritillariae Cirrhosae [chuan bei mu] 12g
polerowany ryż glutenowy długoziarnisty, Semen Oryzae Glutinosae [nuo mi] 100g
kandyzowany, pokrojony w paski owoc beninkazy szorstkiej [] 100g
biały cukier 180g
ałun, Alumen [ku fan] [1/3 łyżeczki do kawy].
Przygotowanie:
Bulwę szachownicy oczyścić, pokroić na kawałki. Ałun rozpuścić w 2l wody. Ryż opłukać, ugotować. Paski beninkazy szorstkiej pokroić drobno na kawałki wielkości nasion soji. Gruszki obrać ze skórki, usunąć gniazda nasienne, cząstki namoczyć w wodzie z ałunem pozostawiając je tylko tak długo, aby nie zmieniły koloru. Następnie krótko sparzyć gruszki wrzątkiem, ostudzić w zimnej wodzie i z powrotem moczyć w wodzie z ałunem. Ugotowany ryż, kawałki beninkazy szorstkiej i połowę cukru dokładnie zmieszać ze sobą i całość dodać do namoczonych gruszek. Przekładamy na talerz, następnie drugim nakrywamy, całość stawiamy na garnku z gotującą się wodą [łaźnia wodna]. Dusimy jeszcze przez 40 minut na parze aż do miękkości. Resztę cukru rozpuszczamy w 200ml wrzątku, aby otrzymać gęsty ekstrakt. Gruszki polewamy rozpuszczonym cukrem.
Zastosowanie:
Przyjmować jedną gruszkę dwa razy dziennie, rano i wieczorem.
Działanie:
Nawilża Płuca, rozluźnia Śluz, usuwa Ogień z Płuc.
Wskazania:
Kaszel w przebiegu gruźlicy płuc lub suchy kaszel, odksztuszanie plwociny podbarwionej krwią. Gorąco Płuc objawiające się objawami astmy oskrzelowej, uczuciem ucisku w klatce piersiowej i odksztuszanie gęstej żółtawej plwociny.
Bibliografia:
Ben Cao Bie Shuo, A Different Herbal, Beijing Science & Technology Press 1997.
Ben Cao Jing, Shennong`s Herbal Classic, Beijing Science & Technology Press 1994.
Ri Yong Ben Cao, Daily Herbal, China Medicopharmaceutical Science & Technology Publishing House 1994.
Jin Kui Yi, A Suplement to the Synopsis of Presriptions of the Golden Chamber, You Zaijing
Tai Wan Fu Zi, Annales of Taiwan PrefectureThe Essence of Liu Feng-wu`s Gynekology, Liu Feng-wu, Blue Poppy Press, 1998.
Chin Kui Yao Lueh, A Chinese Medical Classic, Chang Chung-Ching, Oriental Healing Institute, Taiwan 1998.
Medicated Diet of Traditional Chinese Medicine, Hou Jinglung, Beijing Science & Technology Press 1994.
