Szanowni Państwo,
przy sporządzaniu poniższych przepisów oparłem się na starych, chińskich recepturach. Wymagają one niejednokrotnie oryginalnych składników niedostępnych, niestety, w Polsce, można je natomiast zamówić w postaci surowych ziół w SINOLUX'ie - pod adresem: sinolux@iname.com lub po telefonem 0035 2398 798 ewentualnie faxem 0035 2397 926.
A.M.
W tej część Dietetyki Chińskiej zostaną omówione dwa problemy - jeden dotyczy początków ciąży, kiedy to pojawiają się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, określane w literaturze jako wymioty ciężarnych drugi natomiast, dotyczy okresu po urodzeniu, kiedy to w niektórych (coraz liczniejszych) przypadkach spotykamy się z brakiem laktacji.
Z oczywistych względów temat poruszony zostanie w ujęciu zaledwie dwu syndromów nie wyczerpując pozostałych jego aspektów.
Wymioty ciężarnych
Pod tym pojęciem rozumiemy takie dolegliwości jak nudności, wymioty, zawroty głowy, uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej, niechęć do zapachu jedzenia, wymioty po jedzeniu. Zazwyczaj dolegliwości te pojawiają się w drugim bądź trzecim miesiącu ciąży.
Ogólne rodzaje syndromów
Uszkodzenie zstępującej funkcji Żołądka wywołane niedoborem Qi Żołądka we wczesnym okresie ciąży objawia się wymiotami, nudnością, brakiem apetytu, jadłowstrętem psychicznym (anorexia nervosa), osłabieniem poczucia smaku, uczuciem pełności i rozpierania w brzuchu, ogólnym osłabieniem, zawrotami głowy i sennością.
Język jest blady, pokryty białym nalotem.
Puls jest słaby (Ruo Mai) i głęboki (Chen Mai).
Unoszące się Qi Wątroby z powodu Gorąca Wątroby objawiające się na początku ciąży kwaśnymi lub z treścią żółciową wymiotami, uczuciem pełności i rozpierania w klatce piersiowej i nadbrzuszu, stanami obniżonego nastroju, zawrotami i bólami głowy, pustym odbijaniem.
Język ma czerwone brzegi i pokryty jest lekko żółtym nalotem.
Puls jest napięty (Jin Mai) i ślizgający (Hua Mai).
Składniki diety
Surowe nasiona hiacynta (Semen Dolichoris) [bian dou]
Sproszkować 75g surowych, wysuszonych na słońcu nasion hiacynta. Przyjmować 9g trzy razy dziennie, popijając winem ryżowym lub winem z prosa. W przypadku, gdy wymioty stają się nazbyt intensywne, przed posiłkami wskazane jest aby przyjmować dodatkowo 1g sproszkowanego kłącza koptis [odmiany chińskiej] (Rhizoma Coptidis) [huang lian].
Poniżej podano składniki mające zastosowanie w wymiotach ciężarnych wywołanych uszkodzeniem zstępującej funkcji Żołądka z powodu niedoboru Qi Żołądka:
Liście mandarynki (Folium Citri Reticulatae) [chen pi]. Przygotować wywar z liści mandarynki. Pić kilka razy dziennie.
Kielich kwiatowy hebanowca wschodniego (Calyx Diosphyri Kaki) [shi di]. Przygotować wywar z 10 kielichów kwiatowych hebanowca wschodniego.
Pomarańcza (Fructus Aurantii) [ju pi]. Po obraniu ze skórki namoczyć pomarańcze w ciepłej wodzie w celu usunięcia kwaśnego smaku a następnie przygotować wywar z tak przygotowanych owoców z dodatkiem miodu. Przyjmować często w krótkich odstępach czasu.
Winorośl (Vinea) [pu tao]. Przygotować wywar z 10g winorośli.
Karp (Cyprinus Carpio) [li yu]. Karpia ważącego ponad 500g wypatroszyć a następnie wyfiletować. Mięso ułożyć na talerzu glinianym i gotować na parze przez 20-30 minut.
Przyjmować raz dziennie przez trzy do pięciu dni z rzędu. Nie stosujemy w tym przypadku żadnych przypraw, aby karp nie utracił swoich właściwości leczniczych.
Natomiast niżej wymienione składniki znajdują zastosowanie w leczeniu wymiotów ciężarnych wywołanych unoszeniem się nadaktywnego Qi Wątroby wywołanego Gorącem Wątroby.
Kwiat czarnej śliwy (Flos Mume) [wu mei]. 6g kwiatów zaparzyć wrzątkiem. Pić z dużą częstotliwością w niewielkich ilościach.
Sok arbuza (Succus Citrulli) [xi gua]. Ze świeżego arbuza wycisnąć sok. Pić dwa, trzy razy dziennie po jednej szklance.
Fasola mung (Semen Phaseoli Radiati) [lu dou]. Wywar z fasoli mung przyjmować w krótkich odstępach czasu.
[Woda po pierwszym moczeniu fasoli, posiada właściwości odżywiające Yin Nerek].
Przygotowanie diety:
Shengjiang Hongtang Cha - Napój ze świeżego kłącza imbiru i brązowego cukru.
Składniki:
świeże kłącze imbiru, (Rhizoma Zingiberis Recens) [sheng jiang], 3 plastry,
brązowy cukier 2 -3 łyżki.
Przygotowanie:
Podane składniki zalać wrzątkiem. Po ostudzeniu płyn nadaje się do picia.
Jiangzhi Mitang - Woda pozostała po gotowaniu prosa lub ryżu ze sokiem kłącza imbiru.
Składniki:
sok ze świeżego imbiru, (Succus Zingiberis Recens) [sheng jiang zhi],
woda pozostała po gotowaniu prosa lub ryżu.
Przygotowanie:
Do wody pozostałej po gotowaniu prosa lub ryżu dodać kilka kropli soku imbirowego. Przyjmować jako napój.
Sharen Oufen - Sproszkowane kłącze lotosu z owocem kardamonu.
Składniki:
owoc kardamonu, (Fructus Amomi) [sha ren] 1,5g
korzeń auklandii czepnej, (Radix Aucklandiae) [mu xiang] 1g
sproszkowane kłącze lotosu, (Pulvis Rhizomatis Nelumbinis) [lian zi] 1g.
Przygotowanie:
Połączyć dwa pierwsze składniki i sproszkować, a następnie zaparzyć we wrzątku. Po dwu godzinach dodać sproszkowane kłącze lotosu i brązowy cukier.
Biandou Zhi - Wywar z nasion hiacynta.
Składniki:
nasiona białego hiacynta, (Semen Dolichoris Album) [bian dou] 10g
owoc kardamonu, (Fructus Amomi) [sha ren] 1,5g
Przygotowanie:
Do wcześniej przygotowanego wywaru z nasion białego hiacynta dodać owoce kardamonu.
Suzi Fulonggan Tang - Wywar z owocem pachnotki zwyczajnej i żółtej ziemi.
Składniki:
owoc pachnotki zwyczajnej, (Fructus Perillae) [su zi] 6g
przypiekana żółta ziemia 12g
mąka ryżowa lub z prosa
Przygotowanie:
Pierwsze dwa składniki należy w wodzie namoczyć a następnie odcedzić. Do pozostałego płynu dodać mąkę i ugotować gęsty kleik.
Wskazania:
Przyjmować często w małych ilościach.
Xiangcai Sharen Yin - Napój z kolendry i owoców kardamonu.
Składniki:
kolendra, (Herba Coriandri) [hu sui] 9g
owoc kardamonu, (Fructus Amomi) [sha ren] 6g
Przygotowanie:
Kolendrę dokładnie umyć a następnie zaparzyć z owocem amomum.
Wskazania:
Na początku zalecane jest, aby robić inhalacje z powstałego naparu, a dopiero w drugiej kolejności jego spożycie.
Powyższe przepisy mają zastosowanie w leczeniu wymiotów ciężarnych wywołanych uszkodzeniem zstępującej funkcji Qi Żołądka z niedoboru Żołądka.
Sulian Yangrou Tang - Zupa z baraniny z liśćmi pachnotki zwyczajnej i korzeniem koptis.
Składniki:
baranina [rou yang], 500g
liście pachnotki zwyczajnej, (Folium Perillae) [zi su ye] 5g
kłącze koptis odmiany chińskiej, (Rhizoma Coptidis) [huang lian] 1,5g
Przygotowanie:
Z podanych składników przygotować wywar, odcedzić, a następnie udusić baraninę w otrzymanym wywarze. W przygotowanej zupie namoczyć ciastka.
Lugen Jingmi Zhou - Kleik z polerowanego ryżu okrągłoziarnistego i kłącza trzciny pospolitej
Składniki:
kłącze trzciny pospolitej, (Rhizoma Phragmitis) [lu gen]
polerowany ryż okrągłoziarnisty, (Semen Oryzae Sativae) [jing mi]
Przygotowanie:
Przygotować wywar z kłącza trzciny pospolitej, dodać ryż i ugotować kleik.
Jiucai Jiang Zhi - Sok z czosnku bulwiastego z sokiem imbirowym.
Składniki:
sok z czosnku bulwiastego, (Succus Allii Tuberosi) [jiu zi zhi]
sok imbirowy, (Succus Zingiberis Recens) [sheng jiang zhi]
Przygotowanie:
Zmieszać podane składniki, osłodzić brązowym cukrem.
Wskazania:
Przyjmować dwa razy dziennie przez kilka dni.
Trzy ostatnie przepisy mają zastosowanie w przypadku wymiotów ciężarnych wywołanych unoszeniem się nadaktywnego Qi Wątroby będącego wyrazem Gorąca Wątroby.
Poporodowe zatrzymanie laktacji
W przypadku patologicznego niedoboru lub braku pokarmu po porodzie bardzo skuteczna może okazać się dieta lecznicza stosowana samodzielnie lub jako uzupełnienie do terapii podstawowej.
Ogólne rodzaje syndromów
Niedobór Qi i Krwi objawiający się brakiem laktacji, palpacyjnie miękkimi gruczołami piersiowymi bez dolegliwości bólowych o charakterze rozpierania, bladością skóry, brakiem apetytu, brakiem tchu i osłabieniem.
Język jest blady, pokryty cienkim nalotem.
Puls jest miękki (Ru Mai) i słaby (Ruo Mai).
Zastój Qi Wątroby objawiający się zatrzymaniem mleka, uczuciem pełności, rozpierającego bólu i pełności lub guzków w gruczołach piersiowych, uczuciem pełności i niepokoju w klatce piersiowej i nadbrzuszu, słabym apetytem, czkawką.
Język jest ciemnoczerwony.
Puls jest napięty (Jin Mai) i ślizgający się (Hua Mai).
Składniki diety
Karaś (Carassius Auratus) [li yu]
Sprawionego karasia udusić bez dodatku sosu sojowego. Spożywać z rosołem.
Krab (Cancer) [xie]
Ugotować dwa dokładnie oczyszczone kraby. Do spożycia podajemy płyn pozostały po gotowaniu.
Nasiona czerwonej fasoli (Semen Phaseoli) [lu dou]
Przygotować rzadki kleik z 120g nasion czerwonej fasoli i odpowiedniej ilości wody. Przyjmować dwa razy dziennie.
Nasiona sezamu (Semen Sesami) [hei zhi ma]
Uprażyć 15-30g nasion sezamu (prażyć tak długo aż poczuje się charakterystyczny zapach) i wówczas dodać niewielką ilość soli. Dokładnie przeżuć przed połknięciem.
Nasiona dyni (Semen Cucurbitae) [nan gua zi]
15g łuskanych nasion dyni utrzeć na masę i zaparzyć w odpowiedniej ilości wrzątku z dodatkiem cukru do smaku. Przyjmować na czczo, dwa razy dziennie rano i wieczorem przez 5 do 7 dni z rzędu. Surowe pestki dyni poprawiają laktację. Nie obserwuje się takiego efektu, gdy przyjmuje się je w postaci kleiku lub po uprażeniu.
Nóżki wieprzowe [zhu ti]
Kilka nóżek wieprzowych udusić. Przyjmować mięso i rosół.
Powyższe przepisy mają zastosowanie w zatrzymaniu laktacji wywołanego niedoborem Qi i Krwi.
Liście mandarynki (Folium Citri Reticulatum) [chen pi]
9g liści ugotować w wodzie aby otrzymać ekstrakt.
Nasiona kanawalii szablastej (Semen Canavaliae) [tao tou]
Nasiona nadają się do spożycia po sproszkowaniu a następnie zaparzeniu we wrzątku lub po ugotowaniu.
Dwa powyższe przepisy mają zastosowanie w zatrzymaniu laktacji wywołanej zastojem Qi Wątroby.
Inne produkty takie jak kurczak, jajka kurze, karp, krewetki posiadają właściwości mlekotwórcze lub poprawiające laktację.
Przygotowanie diety
Xianmo Yi Pi Tang - Zupa ze świeżych pieczarek odżywiająca Śledzionę:
Składniki:
świeże pieczarki, (Agaricus Campestris) [] (kapelusze porwać na małe kawałki, nogi pociąć na cienkie plasterki) 100g
chuda wieprzowina [zhu rou] (pokrojona na cienkie plastry) 100g
Przygotowanie:
Smażymy w woku mięso na oleju roślinnym z dodatkiem soli do momentu aż stanie się białe, dodać odpowiednią ilość wody i pieczarek. Dusić do miękkości.
Lurou Huangqi Tang - Zupa z dziczyzny i korzenia traganka:
Składniki:
dziczyzna (pokrojona w kostkę) 120g
korzeń traganka, (Radix Astragali seu Hedysari) [huang qi] 30g
owoc głożyny pospolitej, (Fructus Ziziphi Jujubae) [da zao] 30g
Przygotowanie:
Podane składniki gotować w odpowiedniej ilości wody do miękkości dziczyzny.
Jizhi Zhou - Kleik z ekstraktem z kurczaka
Składniki:
kura 1 sztuka
polerowany ryż okrągłoziarnisty, (Semen Oryzae Sativae) [jing mi]
Przygotowanie
Kurę ugotować, zmiksować aby otrzymać ekstrakt a następnie dodać do wcześniej przygotowanego kleiku ryżowego.
Danggui Huangqi Zhuti Tang - Rosół z wieprzowych nóżek z korzeniem chińskiego arcydzięgla i korzeniem traganka.
Składniki:
nóżki wieprzowe [zhu ti] 2 sztuki
korzeń chińskiego arcydzięgla, (Radix Angelicae Sinensis) [dang gui]
korzeń traganka, (Radix Astragali seu Hedysari) [huang qi] 30g
Przygotowanie:
Podane składniki udusić razem aby otrzymać rosół.
Yangrou Zhou - Kleik z baraniną:
Składniki:
baranina [rou yang] 100g [pokroić w kostkę)
łuskane nasiona sorgo, (Semen Sorghi Vulgaris) [gao liang] 100g
Przygotowanie:
Podane składniki ugotować razem, na koniec przyprawić niewielką ilością szalotki i solą.
Wuji Tang - Zupa z kurczaka "o czarnych kościach":
Składniki:
kogut "o czarnych kościach", (Gallus Domesticus) [ji] (pokrojony w kostkę) 1 sztuka
suszona skórka mandarynki, (Pericarpium Citri Reticulatae) [chen pi] 3g
kłącze alpinii lekarskiej, (Rhizoma Alpiniae Officinarum) [gao liang jiang] 3g
pieprz, (Fructus Piperis Nigri) [hu jiao] 6g
owoc kardamonu tsaoko, (Fructus Tsaoko) [cao guo] 2 sztuki
szalotka oraz ocet winny [dwie łyżeczki]
Przygotowanie:
Podane składniki dusić razem do momentu aż mięso stanie się miękkie. Przyjmować mięso i zupę.
Huangqi Zhugan Tang - Zupa z wątroby wieprzowej i korzenia traganka:
Składniki:
wątroba wieprzowa [zhu gan] 500g
korzeń traganka, (Radix Astragali seu Hedysari) [huang qi] 60g
Przygotowanie:
Z podanych składników przygotować zupę.
Renshen Tang - Wywar z żeńszenia:
Składniki:
korzeń żeńszenia, (Radix Ginseng) [ren shen] 10g
skórka mandarynki, (Pericarpium Citri Reticulatae) [chen pi] 10g
liść pachnotki zwyczajnej, (Folium Perillae) [zi su ye] 15g
cukier granulowany [bai sha tang] 150g
Przygotowanie:
Przygotować wywar z podanych składników w 0,3 l wody.
Podane składniki mają zastosowanie w przypadku zatrzymania laktacji wywołanych niedoborem Qi i Krwi.
Doufu Sigua Xianggu Ti - Przepis z fasoli, owocu gąbczaka walcowatego, grzybów shi itake i nóżek wieprzowych:
Składniki:
fasola [dao du] 500g
owoc gąbczaka walcowatego, Fructus Luffae [si gua luo] (razem z miąższem) 250g
grzyb - twardziak japoński [shi itake], Lentinus Edodes [xiang gu] 50g
nóżki wieprzowe [zhu ti] 1 sztuka
przyprawy [odpowiednia ilość].
Przygotowanie:
Nóżki wieprzowe i pieczarki ugotować razem do miękkości mięsa, dodać szalotki. Przyprawić, octem, imbirem i solą. Dodać owoc gąbczaka walcowatego razem z fasolą gotując jeszcze przez jakiś czas.
Wskazania:
Przyjmować w trzech dawkach podzielonych przez 5 dni z rzędu.
Haidai Foshou Doujiang - Przepis z listownicy japońskiej, owocu cytrusa leczniczego i mleka sojowego:
Składniki:
mleko sojowe, (Succus Semi Sojae) [dan dou qi] 500ml
listownica, (Thallus Laminariae) [hai dai] 100g
owoc cytrusa leczniczego, (Fructus Citri Sarcodactylis) [fo shou] 9g
Przygotowanie:
Z podanych składników przygotować zupę i przyjmować ją bez dodatku soli przez okres trzech tygodni.
Maiya Qingpi Yin - Napój z kiełkującego jęczmienia i skórki zielonej mandarynki
Składniki:
surowy kiełkujący jęczmień, (Fructus Hordei Germinatus) [sheng mai ya] 30g
skórka zielonej mandarynki, (Pericarpium Citri Reticulatae Viride) [qing pi] 10g
Przygotowanie:
Przygotować wywar z podanych składników.
Wangbuliuxing Mo - Sproszkowane nasiona krowizioła:.
Składniki:
nasiona krowizioła, (Semen Vaccariae) [wang bu liu xing] 5g
Przygotowanie:
Nasiona sproszkować i przyjmować z rosołem z nóżek wieprzowych.
Powyższe przepisy mają zastosowanie w leczeniu zatrzymania laktacji wywołanej zastojem Qi Wątroby.
W części trzeciej zostaną podane dokładne właściwości wybranych produktów leczniczych, przez co zrozumiałe staną się poszczególne kombinacje i ich mechanizm działania a tym samym - idea receptury.
Bibliografia:
Ben Cao Bie Shuo,A Different Herbal, Beijing Science & Technology Press 1997.
Ben Cao Jing, Shennong`s Herbal Classic, Beijing Science & Technology Press 1994.
Ri Yong Ben Cao, Daily Herbal, China Medicopharmaceutical Science & Technology Publishing House 1994.
Jin Kui Yi, A Suplement to the Synopsis of Presriptions of the Golden Chamber, You ZaijingTai Wan Fu Zi, Annales of Taiwan Prefecture The Essence of Liu Feng-wu`s Gynekology, Liu Feng-wu, Blue Poppy Press, 1998.
Chin Kui Yao Lueh, A Chinese Medical Classic, Chang Chung-Ching, Oriental Healing Institute, Taiwan 1998.
Medicated Diet of Traditional Chinese Medicine, Hou Jinglung, Beijing Science & Technology Press 1994.
